| Haec tamen nomina scriptores confundunt. Tranquillus (Prat. 109) autem triumphum Latine dicit potius appellatum, quod is, qui triumphans urbem ingrederetur, tripertito iudicio honoraretur: nam primum de triumpho duci concedendo exercitum iudicare solitum erat, secundo senatum, tertio populum. Erat autem Romanorum mos ut triumphantes quadrigis veherentur, ex illo quod soliti sint priores duces hoc habitu bella inire. Quicumque autem in conflictu vicisset, palma aurea coronabatur, quia palma stimulos habet; qui vero sine conflictu fugientem prostrasset, laurea, eo quod haec arbor sine spinis est. Namque et purpuream et palmatam togam triumphantes induebantur, et scipionem cum sceptro in manu gerebant ad imitationem victoriae Scipionis; licet et scipio baculum sit quo homines innituntur. Unde et ille primus Cornelius Scipio appellatus est, quia in foro pater eius caecus innixus eo ambulabat. Super scipionem autem aquila supersedebat, ob indicium quod per victoriam quasi ad supernam nagnitudinem accederent. Inde et colore rufo perliniebantur, quasi imitarentur divini ignis effigiem. Quod vero a carnifice contingebantur, id esse indicium ut ad tantum fastigium evecti mediocritatis humanae commonerentur. Duobus autem generibus deletur exercitus; aut internicione, aut dispersione. Sallustius (Hist. frag. inc. 6), «Hostes,» inquit, «oppressi, aut dilapsi forent.» Sic et utrumque Vergilius. Internicione (Aen. 1,69): Submersasque obrue puppis. Dispersione (Aen. 1,70): Aut age diversos et dissice corpora ponto. Spolia hostium: praeda, manubiae, exuviae, partes. Praeda a praedando vocata. Manubiae, eo quod manibus detrahuntur. Haec et exuviae ab exuendo dictae, quia exuuntur. Haec et partes a pari divisione pro personarum qualitate, et laborum iusta decisione. Spolia autem a palleis, quasi expallia; victis enim detrahuntur. Caput III. DE SIGNIS Signa bellorum dicuntur quod ex his exercitus et pugnandi et victoriae receptui accipit symbolon. Nam aut per vocem tubae, aut per symbolon admonetur exercitus. |
| Dicamus omnes: «Domine, exaudí et miserere, Domine, miserere» ex toto corde et ex tota mente. Qui respicis super terram et facis eam tremeré. – Oramus te, Domine, exaudí et miserere. Pro altissima pace et tranquillitate temporum nostrorum. pro sancta Ecclesia catholica quae a finibus usque ad términos orbis terrae. – Oramus... Pro pastore nostro episcopo, et ómnibus episcopis, et presbyteris, et diaconis, et omni clero. – Oramus... Pro hoc loco et ómnibus inhabitantibus in eo, pro piissimis imperatoribus et omni romano exercitu. – Oramus... Christianum et pacificum nobis finem concedí a Domino precemur. – Praesta, Domine; praésta... La letanía diaconal se terminaba con una oración que en el misal gótico lleva el nombre de collectio post precem. He aquí la de la fiesta de Navidad: Exaudí, Domine, familiam tibí dicatam et in tuae Ecclesiae gremio in hac hodierna solemnitate nativitatis tuae congregatam, ut laudes tuas exponat. Tribue captivis redemptionem, caecis visum, peccantibus remissionem, quia tu venisti ut salvos facías nos. Aspice de cáelo sancto tuo; et illumina populum tuum quorum animus in te plena devotione confidit, Salvator mundi. Qui vivís... En este momento se reunían los paganos, los catecúmenos y los penitentes. La presencia de estos últimos, según la costumbre bizantina, era tolerada hasta después de la letanía, mientras en el rito latino los despedía antes. La misa de los fieles no comenzaba con la ofrenda de los dones, hecha por el pueblo como en el rito romano. Las oblatas se preparaban con antelación y el diácono las llevaba solemnemente al altar, teniendo el pan encerrado en una caja turriforme, el vino en un cáliz y todo cubierto por un precioso velo. Mientras lo transportaba, se cantaba el Sonus, un canto análogo al Cherubicon bizantino. Colocadas las oblatas sobre el altar y depositada un poco de agua en el vino, se volvía a cubrir todo con un gran velo al canto de las laudes, que consistía en un triple Alleluia. El sacerdote rezaba al mismo tiempo una plegaria análoga llamada praefatio. |
| 294 Migne. Patrol. curs. compl. ser. gr. tom. XXXI. col. 484: «λαμπρν κα παρ’ μν, δη τν αβνα καρπονται, τας παρ πντων νϑοις εφημαις κροτομενοι, κα μυρους κ τφων σαγηνεοντες δμους…. Τϑνηκεν γειναος Βαρλαμ, κα συγκροτε πανηγρεις• κατανλωται τφω, κα συγκαλε πρς στασιν».... 295 Migne. Patrol. curs. compl. ser.gr. tom. LXI. col. 582–583: «ubi enim, quaeso, Alexandri tumulus est? Ostende mihi et dic, quo die mortuus est? At Christi servorum vel sepulcra splendida sunt, ut quae urbem praestantissimam ac regiam occuparint, et dies noti atque clari, qui festi a toto orbe celebrentur. Atque illius quidem tumulum sui quoque ignorant; hujus autem barbari quoque exploratum habent. Ac sepulcra eorum, qui Crucifixo serviere, regias aulas splendore vincunt, non solum magnitudine aut pulchritudine aedificiorum, nam hac quoque parte illa superant; sed, quod multo majus est, coeuntium studio».... 296 Migne Patrol. curs. compl. ser. lat. tom. XXIII. col. 343: «ergo sacrilegi sumus quando apostolorum basilicas ingredimur? Sacrilegus fuit Constantinus imperator, qui sanctas reliquias Andreae, Lucae et Timothei transtulit Constantinopolim, apud quas demones rugiunt et inhabitationes Vigilantii illorum se sentire praesentiam confitentur? Sacrilegus dicendus est et nunc Augustus Arcadius, qui ossa b. Samuelis longo post tempore de Judaea transtulit in Thraciam. Omnes episcopi non solum sacrilegi, sed et fatui judicandi, qui rem vilissimam et cineres dissolutos in serico et vase aureo portaverunt. Stulti omnium ecclesiarum populi, qui occurrerunt sanctis reliquis et tanta laetitia quasi praesentem, viventemque prophetam cernerent, susceperunt, unde Palaestina usque Chalcedonem jungerentur populorum examina et in Chr. laudes una voce resonarent» ... 297 Migne. Patrol. curs. compl. ser. lat. tom. XVI. col. 1023: «succendant victimae triumphales in locum, ubi Christus hostia est. Sed ille super altare, qui pro omnibus passus est. Isti sub altari, qui illius redempti sunt passione….. Acclamavit populus, ut in Dominicum differretur diem martyrum depositio: sed tandem obtentum, ut sequenti fieret die. Sequenti die talis mihi ad populum iterum sermo fuit»….. |
| 34 дня в период Великого поста содержат молитву super populum. На Светлой седмице (а также на памяти апостолов Иоанна, Петра, Павла и Андрея и на Рождество Иоанна Предтечи) выписаны молитвы вечерни. Дополненная ред. H появилась в 810-815 гг. в Септимании. Ранее автором этого дополнения считался Алкуин, но Дезюс доказал, что дополнения и исправления в ред. H были внесены Бенедиктом Анианским ( 821) (итог исследований см.: Deshusses. 1971. P. 61-74). Молитвам и чинам дополнения предшествует небольшой вступительный текст, называемый по первому слову Hucusque, в к-ром объясняются причины их включения в текст Г. С. Дополнение делится на 2 части. В 1-ю входят чин пасхального бдения с благословением свечи (Exultet) и службой чтений; вигилия Пятидесятницы; крещальная литургия; 37 формуляров для воскресных месс в течение года; 6 формуляров месс будних дней; общая служба святым; чины поставления клириков и посвящения дев и вдов; освящение богослужебной утвари; вотивные мессы за короля, клириков, монахов; мессы на разные случаи; чины покаяния; заупокойные службы; экзорцизмы и благословения воды и даров природы; различные монашеские чины. 2-я часть включает 221 префацию (в т. ч. 5 для периода Адвента, что указывает на галликанскую практику) и 52 епископских благословения перед Причащением (также из галликанской традиции). Хотя в Hucusque в качестве дополнения были также заявлены молитвы на поставление низших чинов (свещеносец, чтец, экзорцист, аколуф и иподиакон), в результате они оказались рассеяны по всему тексту Сакраментария. В основном дополнительный материал заимствован из Сакраментария Геласия VIII в. Рукописную традицию дополненного Г. С. см.: Vogel. 1986. P. 90-91. После 850 г. Hucusque перестали переписывать, а весь материал из приложения был распределен по основному тексту. К этому времени Г. С. использовался практически повсеместно в пределах распространения рим. обряда. В X в. обновленный Г. С. вернулся в Рим и стал основой для рим. Миссала. Ист.: Deshusses J. , é d. Le sacramentaire grégorien: Ses principales formes d " après les plus anciens manuscrits. Fribourg, 1971, 19792. Vol. 1; 1979, 1982. Vol. 2, 3. (Spicilegium Friburgense; 16, 24, 28). |
| 14.6. Ideo Deus in homine uenit, quia per se ipsum ab hominibus cognosci non potuit. Sed unde nobis consuluit, inde despectionem tulit, quia infirmitatem quam pro nobis suscepit, homo superbus despexit. Ob hoc infirma et stulta mundi elegit, ut fortiora et sapientiora per qua non cognoscebatur confunderet. 14.7. Sicut cibum fortem inualidus infans capere non potest nisi a matre prius editum, in lactis sucum uertatur, ut, quod in cibo non potuit uti, sugendo potetur in lacte per carnem, ita et nos, dum essemus infirmi ad conspiciendam Verbi aeternitatem, factum est ipsum Verbum caro, ut enutriti per carnem fortioresque effecti, cibum solidum, id est uerum Deum, cum Patre sempiternum, contemplando, ut angeli, satiemur. 14.8. Prima Dei dona esse qua nos nobis reos esse ostendit, qui, dum iaceremus sub reatu culpae, iustos nos esse credebamus. Venit, patefecit uulnus, conposuit semetipsum et de sua morte nobis medicinam aptauit, ut non esset ostensor tantum uulneris, sed sanator. 14.9. Primum ad Hierusalem uenit Christus, sicut et ipse ait: Non sum missus nisi ad oues quae perierunt domus Israel. Ad populum enim Israel prius uenit, sed quod non essent credituri, propheta non tacuit dicens: Primus ad Sion dicit «ecce adsum» et Hierusalem euangelistam dabo, et uidi et non erat, neque ex istis, quisquam qui inierit consilium, et interrogatus responderet uerbum. Sed quia ad gentes transiuit, sequitur: Ecce seruus meus, suscipiam eum, electus meus; conplacuit sibi in illo anima mea. Dedi spiritum meum super eum, iudicium gentibus profert. 14.10. Quamuis ordinem nostrae liberationis nescierit diabolus, sciuit tamen quod pro saluatione hominum Christus aduenit, sed quod sua idem nos morte redimeret ignorauit; unde et eum occidit. Nam si ille Christum per mortem redimere humanum genus scisset, non eum utique peremisset. 14.11. Quod nouerit diabolus pro salute humani generis Christum uenisse euangelii testimonio docetur; quem ut uidit, cognoscendo pertimuit dicens: Quid nobis et tibi, fili Dei? uenisti ante tempus perdere nos. |
| Videbat igitur futurae incarnationis mysteria, qui filium mittebat ad fratres, ut uideret si recte sunt oues. Quas oues deus in illo iam tunc patriarchae studio requirebat nisi eas, de quibus ipse dominus Iesus in euangelio dixit: Non ueni nisi ad oues perditas domus Israel ? Et misit, inquit, in Sychem, quod interpretatione dicitur umerus siue dorsum, hoc est ad eos qui non conuerterentur ad dominum, sed fugientes a facie eius se auerterent, quod est proprie peccatoris; exiit enim Cain a facie dei, et propheta dicit: Pones eos dorsum. lustus autem non se auertit a domino, sed occurrit dicens: Oculi mei semper ad dominum. Et Esaias dicenti dominö Quem mittam ? sponte se obtulit dicens: Ecce ego. Et Symeon expectauit, ut uideret Christum dominum, et, posteaquam uidit, quoniam remissorem peccatorum et totius mundi uiderat redemptorem, quasi leuatus a peccato poposcit usu carnis huius absolui dicens: Nunc dimitte, domine, seruum tuum, quoniam uiderunt oculi mei salutare tuum. Et Zacchaeus hinc primum suae praerogatiuam commendationis inuenit, quod in arborem, ut Christum uideret, ascendit. Ergo Ioseph a patre est missus ad fratres, ab illo magis patre, qui filio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, ab illo patre, de quo scriptum est: Deus filium suum mittens in similitudinem carnis peccati. 10 . Et errabat, inquit, Ioseph, quia fratres suos inuenire non poterat. Non inmerito errabat, qui quaerebat errantes; eos enim agnoscit dominus qui sunt ipsius. Denique et Iesus fatigatus ex itinere sedebat super puteum. Fatigabatur, qui non inueniebat dei populum, quem quaerebat; exierat enim a facie domini. Qui enim culpam sequitur exit a Christo. Peccator exit, iustus intrat. Denique Adam se peccator abscondit, iustus autem dicit: Intret oratio mea in conspectu tuo. 11 . Inuenit autem fratres suos Ioseph in Dothaim, quod significat defectionem. Vbi est enim nisi in defectione qui deum deserit? Nec mirum si deficiebant qui non audiebant dicentem: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego uos reficiam. |
| Ep. 13 ad Bonifatium//PL. 89. Col. 951-952). Во 2-й - мессы на разные случаи, молитвы служб суточного круга, элементы Понтификала и Ритуала (их набор варьируется в рукописях) и различные приложения (списки апостолов, Мартиролог Иеронима и проч.). В 1-й ч. упоминаются места стационального богослужения (однако это добавление сделано вне Рима). Формуляр месс подвижных праздников включает 5 изменяемых молитв (2 коллекты, secreta, praefatio, post communionem, super populum), но больше половины памятей святых имеют 1 коллекту (в нек-рых случаях - 3). Имеются формуляры месс для четвергов Великого поста и для каждого дня седмицы после Пятидесятницы. В 3-5-е воскресенья Четыредесятницы нет огласительных чинов. Период Адвента продолжается 5 недель. Из галло-испан. традиции заимствованы покаянные дни Rogationes, епископские благословения, вотивные мессы, Praeconium paschale, коллекты вечерни и утрени, торжественный чин Крещения на праздник Богоявления, чины погребения и освящения храмов и проч. Проследить эволюцию и взаимосвязь отдельных рукописей Gelasiana Mixta трудно. Наиболее близким к оригинальному варианту считается Желлонский Сакраментарий, к-рый был переписан, вероятно, в аббатстве Сент-Круа в Мо для собора в Камбре при еп. Хильдоарде (790-816), но ок. 807 г. подарен Желлонскому аббатству. Он содержит множество следов компиляции из 2 типов рим. Сакраментария, хотя основная масса материала заимствована из древнего Г. С. В Желлонском Сакраментарии и памятниках этого типа больше монашеских чинов (молитвы на поставление аббата и аббатисы; за отрекающихся от мира и входящих в киновию и т. п.), тогда как, напр., в Ангулемском встречается только прежний материал из Reginensis, а в Сакраментарии из Райнау 2-я книга в целом очень сильно сокращена. Иная редакция смешанного Г. С. представлена рукописями, в к-рых удвоения материала устраняются более систематично (напр., Сакраментарии Санкт-Галленский II, Филлипса, из Райнау и др.) ( Chavasse. 1959; критику его теории см.: Kl ö ckener. |
| En los ejercicios penitenciales tomaba parte también la publica reprensión (correptio), que el obispo daba a los penitentes cuyas culpas habían sido notorias y escandalosas. Podía a veces por esto ser muy penosa y acerba, como lo fue la hecha por San Agustín contra un ex astrólogo admitido a la penitencia pública después de una vida de engaños y de sacrilegios. Durante el período de su expiación, los penitentes eran asistidos espiritualmente por las oraciones del clero y de los hermanos. La letanía de la Oratio fidelium ambrosiana los recuerda todavía en su formulario: Pro... poenitentibus precamur te, Domine; no es del todo infundada la suposición de que la oratio super populum de nuestras misas feriales de Cuaresma, precedida de una postración en silencio intimada por el diácono: Humiliate capita vestra Deo! sea la fórmula de bendición recitada un día por el obispo sobre los penitentes. A este rito alude probablemente el historiador Sozomeno. «En La iglesia de Roma – escribe –, terminada la misa, los penitentes se postran boca abajo; los rodean los fieles con los presbíteros y el papa. También él se postra. Después exurgit et iacentes erigit; et quantum satis est, pro peccatoribus poenitentiam agentibus precatus, eos dimittit. Es cierto, de todos modos, que su despedida iba siempre acompañada por una imposición de las manos, hecha por los obispos y por los presbíteros como rito de epiclesis y de exorcismo para implorar sobre los penitentes la gracia del Espíritu Santo y para purificarlos de toda influencia diabólica. En África da testimonio San Agustín: Abundant hic poenitentes; quando illis manus imponitur, fitorjo longissimus; y el biógrafo de San Hilario de Arles (+ 447), en las Calías: Quotiescumque poenitentiam dedit, saepe die dominico ad eum turba varia confinebat. También en Roma se hacía así; porque el papa Félix III (+ 492), escribiendo a los obispos de Sicilia acerca de la sanción que debía imponerse a los rebautizados por los arrianos, dice que durante siete años deberán estar en las filas de los penitentes y recibir la imposición de las manos de sus obispos: subiaceant, ínter poenitentes, manibus sacerdotum. |
| Caput I. DE DEO Beatissimus Hieronymus, vir eruditissimus et multarum linguarum peritus, Hebraeorum nominum interpretationem primus in Latinam linguam convertit. Ex quibus pro brevitate praetermissis multis quaedam huic operi adiectis interpretationibus interponenda studui. Vocabulorum enim expositio satis indicat quid velit intellegi. Habent enim quaedam ex propriis causis nominum rationem. In principio autem decem nomina ponimus, quibus apud Hebraeos Deus vocatur. Primum apud Hebraeos Dei nomen El dicitur; quod alii Deum, alii etymologiam eius exprimentes σχυρς, id est fortem interpretati sunt, ideo quod nulla infirmitate opprimitur, sed fortis est et sufficiens ad omnia perpetranda. Secundum nomen Eloi. Tertium Eloe, quod utrumque in Latino Deus dicitur. Est autem nomen in Latinum ex Graeca appellatione translatum. Nam Deus Graece δος, φβος dicitur, id est timor, unde tractum est Deus, quod eum colentibus sit timor. Deus autem proprie nomen est Trinitatis pertinens ad Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Ad quam Trinitatem etiam reliqua quae in Deo infra sunt posita vocabula referuntur. Quartum nomen Dei dicitur Sabaoth, quod vertitur in Latinum exercituum sive virtutum, de quo in Psalmo ab angelis dicitur (23,10): «Quis est iste rex gloriae? Dominus virtutum.» Sunt enim in huius mundi ordinatione virtutes multae, ut angeli, archangeli, principatus et potestates, cunctique caclestis militiae ordines, quorum tamen ille Dominus est. Omnes enim sub ipso sunt eiusque dominatui subiacent. Quintum Elion, quod interpretatur in Latinum excelsus, quia supra caelos est, sicut scriptum est de eo ( Ps. 113,4 ): «Excelsus Dominus; super caelos gloria eius.» Excelsus autem dictus pro valde celsus. Ex enim pro valde ponitur, sicut eximius, quasi valde eminens. Sextum Eie, id est, qui est. Deus enim solus, quia aeternus est, hoc est, quia exordium non habet, essentiae nomen vere tenet. Hoc enim nomen ad sanctum Moysen per angelum est delatum. Quaerenti enim quod esset nomen eius, qui eum pergere praecipiebat ad populum ex Aegypto liberandum, respondit (Exod. |
| 2.7. Omnis diuina percussio aut purgatio uitae praesentis est, aut initium poenae sequentis. Nam quibusdam flagella ab hac uita inchoant, et in aeterna percussione perdurant. Vnde per Moysen Dominus dicit: Ignis exarsit in ira mea, et ardebit usque ad inferos deorsum. 2.8–9. A quibusdam dici solet: Non iudicat Deus bis in idipsum; qui tamen non adtendunt illud quod alias scriptum est: Iesus populum de terra Aegypti liberans, secundo eos qui non crediderunt perdidit. Quamuis enim si una culpa bis non percutitur, una tamen percussio intellegitur, quae hic coepta illuc perficitur, ut in his qui omnino non corriguntur, praecedentium percussio flagellorum sequentium sit initium tormentorum. Hinc est quod in psalmo scribitur: Operiantur sicut diploide confusione sua. Diploidis enim duplex uestimentum est quo figuraliter induuntur qui et temporali poena et aeterna dannantur. Vnde et Hieremias: Contritio super contritionem, id est gemina damnatio, et hic, et in futuro saeculo. Et idem alibi: Et duplici contritione contere eos, id est gemina poena, praesenti scilicet et futura. 2.10. Quibusdam secreto Dei iudicio hic male est, illuc bene, scilicet ut dum hic castigati corriguntur, ab aeterna damnatione liberentur. Quibusdam uero hic bene est, illuc male, sicut diuiti illi acccidit, qui hic potentiae claritate conspicuus, post mortem gehennae incendiis traditur cruciandus. Porro quibusdam et hic male, et illuc male est, quia corrigi nolentes et flagellari in hac uita incipiunt, et in aeterna percussione damnantur. 2.11. In tanto inmergi quosdam desperationis profundo, ut nec per flagella ualeant emendari. De quibus recte per prophetam Dominus dicit: Frustra percussi filios uestros; disciplinam non receperunt. 2.12. Plerumque iustus plangit et nescit utrum pro omnibus suis peccatis praesentia patiatur flagella, an pro uno tantum, et nescit quae sit culpa illa pro qua meruit eius modi pati supplicia, et pro ipso ambiguo maxime in maerore uersatur. 2.13. Quamuis flagella praesentia iustum a peccatis absoluant, adhuc tamen sub metu uindictae turbatur, ne instantes ei plagae non sufficiant ad purganda delicta. Proinde ergo, dum praesentia patitur et futura pertimescit, quodammodo, sicut ait propheta, pro suis peccatis duplicia recipit. III. De infirmitate carnis. |
|
|
