| Париж, 1706 г. Св. Кирил. александр. Толков. на пр. Исаию: твор. т. 2, стр. 593. Париж. 1638 г. 458 В латинской библии обозреваемое место читается так: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Ревностные защитники притязаний папских говорят, что demonstratium hanc (super hanc petram) положено здесь вместо relativi (так: tu es Petrus, super quem aedificabo Ecclesiam meam): как будто не сказано здесь super hanc petram и как будто relativum в женском роде может относиться к предшествовавшему слову мужеского рода!! А что demonstrativa и relativa не всегда указывают на предмет ближайший, но иногда и на отдаленный, об этом не нужно, кажется, и упоминать (см. напр. Деян. 2:22–23; 3:15–16 ). Заметим разве, что бл. Августин, особенно уважаемый латинами учитель, объясняя обозреваемое место о лице Спасителя, замечает, что так надобно обяснять его потому, что Спаситель не сказал ап. Петру: ты еси камень (petra), но: ты еси Петр (Petrus): камень же, продолжает он, бе Христос (1Кор. 10:4), за исповедание которого и назван он Петром». Бл. Августин. Обозрен. своих, сочин. кн. 1, гл. 21, чл. 1: твор. т. 1, стр. 23. Антверпен, 1700 г. 459 Так выражается Златоуст, которому следуем в изъяснении обозреваемого текста. Не забываем, что св. отец называет апостола Петра верховным (верхом, первым: κορυφαιος, κορυφη) в лике апостольском не здесь только, но и в других местах (напр. в Бесед. 88 на еванг. от Иоанна: ч. 2, стр. 717. Спб. 1855 г.). Из такого названия не следует, будто он считал ап. Петра князем лика апостольского. В другом месте тот же Златоуст беседует: «Не напрасно написал святой Лука, что молитва бе прилежна от всея Церкве к Богу о Петре ( Деян. 12:5 ), но написал для того, дабы вразумить нас, какую силу имеют молитвы на небесах, когда могли избавить от опасности Павла и Петра, – сих столпов Церкви, верховных (τους κορυφαιος) апостолов, славных на небеси, твердыню вселенныя, общий оплот земли и моря» (св. Златоуст. Слов. 2 о молитве: христ. чтен. 1835 г. ч. 3. стр. 17). Отсюда и видно, что, по мысли св. Златоуста, не один Петр есть апостол верховный, но – и Павел, и что оба они верховные между апостолами, как столпы Церкви, твердыня вселенныя, общий оплот земли и моря, – то есть в одном и том же смысле. |
| 2705 Non fuit ergo a benefirientia divinae bonitatis alienum ut qui ex seipso nobis, qui ejus genus sumus, vitae ac spiritus elementa tribuisset, in se ipso quoque nobis per unigenitum Deum aetermtatis nostrae inchoaret exordiä verique nunc et ex ipso et per ipsum et in ipso maneremus; cum quando nos in hac ipsa habitatione ac sede mundi hujus, qui omnia in omnibus est, collocatus, rursum plenius jam atque perfectius in se ac per se atque ex se inita carnis nostrae societate post exitus mortis jam collocaret aetemos [He было чуждо благоволению божественной благости из Себя Самого даровать нам, принадлежащим Его роду, основания жизни и духа и в Себе Самом через Единородного Бога произвести начало нашей вечности. И мы уже истинно будем жить в Боге, из Бога и Богом, когда Бог станет у престола Своего мира; и мы пребудем в новой жизни, поскольку Бог есть все во всех. Вновь в полноте и совершенстве Он соберет нас после смерти уже для вечности в Себе, благодаря Себе и из Себя, хотя мы и имеем некий союз с плотью] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 67, 22, PL 9, 459). 2706 In hoc ergo corpore Domini, quod resurrexit ex morfuis, quod a dextris virtutis consedit, quod in gloria Dei patris est, spem nostram vitamque speculamur... quia in resurrectionis gloriam, cujus spem in ipso ex mortuis resurgente speculamur, peccatum, mors corruptio a vita et immortalitate devorata sint et exhausta [Потому в этом теле Господнем, которое воскресло из мертвых, село одесную Отчей Силы, которое во славе Бога Отца, мы видим надежду нашу и жизнь.» потому что во славу воскресения жизнью и бессмертием были истреблены и уничтожены грех, смерть и тление, и мы видим эту славу в Воскресшем из мертвых] (Hilarius Pictaviemis. Tractatus super psalmos, 68, 31, PL 9,489). In eo enim sumus resurrectionem nostram in resurrectione nostri in eo corporis contempiantes [Ибо мы во Христе видим воскресение наше, так как в Нем воскресло наше тело] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 124, 4, PL 9, 681). In cujus glorificato corpore, quod in coelestem gloriam transformatum est, spei nostrae honorem speculamur, humilitatis nostrae corpore in gloriam corporis sui conformando [В Его прославленном теле, которое преобразилось в небесную славу, мы ввдим награду нашей надежде, так как наше телесное уничижение перешло в славу тела Христова] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 128, 9, PL 9, 715). |
| 2522 Scit in coelo omnes angelos in meditatione justificationum Dei esse. Nihil enim illic otiosum, nihil iners est: omnes virtutes coelestes in opere ministerii sui permanent (Ведает, что на небе все ангелы размышляют о судах Божиих Ибо им не свойственно ничего праздного или бездеятельного, но все силы небесные непрестанно пребывают в деле своего служения] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 118, 15, 9, PL 10, 604). 2523 Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 2, 31, PL 9, 279, cp. ibid, 61, 2, PL 9, 395. О разделении народов по числу ангелов впервые встречаем у александрийских писателей: Климента, Оригена (Origenes. Homiliae in Numeros, 11, PG 12, 576), затем у Евсевия Кесарийского (Eusebius. Demonstratio evangelica, 7, PG 21, 508). От Оригена эту мысль заимствовал и Иларий. Затем она встречается у Августина (Augustinus Hipponensis. Sermones de Scripturis, 1, PL 38, 23; Ennarationes in Psalmos, 88, 3, PL 37, 1120), у Иеронима (Hieronymus Stridonensis Commentaria in Michaeam VI, 2, PL 25, 1205) и Златоуста (Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Colossenses, 3, PG 62, 299). 2524 Si enim lex disposita est per angelos, panemque Angelorum manducavit homo, coelique stillasse in Sina scribuntur, profecto ministerium hoc a coelis, id est, ab Angelis expletum esse non dubium est [Ибо, если Закон был дан через ангелов, тогда человек вкусил хлеб ангельский, и небеса излились на Синай, тем самым показывая служение небесное, так как совершенно очевидно, что это произошло от ангелов] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 67, 9, PL 9, 449). 2525 Tamen meminimus esse plures spiritales virtutes, quibus angelorum est nomen, vel ecclesiis praesidentes. Sunt enim, secundum Joannem, Asianis ecclesiis angeli (Apoc. I, 20). Sunt et, Moyse testante, secundum numerum angelorum fines gentium Adae filiis constituti (Deuter. XXXII, 8). Sunt et, Domino docente, pusillorum angeli quotidie Deum videntes (Matth. XVIII, 10). Sunt, secundum Raphael ad Tobiam loquentem (Tob. XII, 15), angeli assistentes ante claritatem Dei, et orationes deprecantium ad Deum deferentes (ibid., 12) [Однако мы помним, что существует множество духовных сил, имя которым – ангелы и которые начальствуют над Церквами. Ибо нам известно от Иоанна, что есть ангелы малоазийских Церквей ( Откр. 1:20 ). Есть и такие, по свидетельству Моисея, которые поставлены пределами народов по числу сынов Израилевых ( Втор. 32:8 Есть, как учит Господь, «ангелы малых сих», которые всегда видят Бога ( Мф. 18:10 ). А есть, как говорит Рафаил Товиту ( Тов. 12:15 ), ангелы, служащие пред славой Божией, которые возносят молитвы молящихся к Богу] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 129, 7, PL 9, В Вульгате: «Разделил сынов Адамовых и поставил пределы». – Ред. |
| 114. Qui quidem locus haud difficilior est ad refellenda studia perfidorum. Quomodo enim negant omnipotentem Christum, quod scriptum est, qui uolunt usurpare, quod non docent scriptum? Omnipotentem etenim Christum supra docuimus et in Iohannis euangelistae Apocalypsi et in Zachariae prophetia et in euangelio significatum. Quae si quis recensenda putat, superiora reuoluat et repetat. Это утверждение не так трудно доказать в опровержение учения еретиков. Как они могут отрицать возвещённого Писанием Христа Вседержителя, опираясь на понятия, которых не найти в священном тексте? Вседержителем Христос называется, как мы уже показали, и в Откровении евангелиста Иоанна, и у пророка Захарии, и в Евангелии 146 . Если у кого-то возникло желание изучить эти места, пусть вернётся и перечитает их. 115. Tamen – quod ibi propter congestionem testimoniorum paene praeteriui – dicant, de quo putent dictum, quod Amos prophetauit; sic enim scriptum est: Dominus, qui adtingit terram et mouet eam, et lugebunt omnes conmorantes in ea, et ascendet sicut flumen Aegypti, qui aedificat super caelum ascensionem suam et repromissionem suam super terram confirmat, qui aduocat aquam maris et effundit eam super faciem terrae: Dominus omnipotens nomen est ei. Nonne haec omnia filio intellegunt conuenire, qui terram descendens tetigit, in passione conmouit, de terris ascendit in caelum et super terras descendit e caelo, sicut ipse promiserat? Однако пусть они подумают, о Ком говорит в своём пророчестве Амос, об этом я мало что сказал из-за множества других свидетельств из Писания. Написано у него так: Господь коснётся земли и поколеблет её, и восплачут все живущие на ней; и поднимется она, как река египетская. Он устраивает восхождение Своё на небеса и обетование Своё утверждает на земле, призывает воды морские и изливает их по лицу земли; Господь Вседержитель имя Ему ( Ам.9:5–6 ). Неужели они не понимают, что все это относится к Сыну? Он, придя на землю, коснулся её и поколебал во время Своих страданий 147 , от земли Он восшёл на небо 148 и вновь явится на землю с небес, по Своему обетованию 149 . |
| 450), cita ampliamente trozos de ella en sus sermones. d) A la precedente se añadió, durante el siglo VI, una segunda bendición del agua, puesta en singular, que comienza así: Unde benedico te, creatura aquae, per Deum vivum, per Deum sanctum..., y se interrumpe en las palabras baptizantes eos in nomine P. et F. et S. S. Muchos consideran esta fórmula de origen galicano, pero en realidad no es otra cosa que la fórmula exorc " stica propia del rito ambrosiano, cambiado poco felizmente el principio Adiuro te en Benedico te, ya que no puede ponerse en duda que el Adiuro te... per... representa el texto original, conforme a la fraseología tradicional de los exorcismos, usada por el misriio gelasiano para la Benedictio fontis suplementaria, mientras la construcción romana Benedico te... per... resulta extraña e ininteligible. Añádase que el texto subsiguiente: Haec nobis praecepta servantes..., que concluye con la doxología, se presenta como una añadidura posterior a la fórmula definitiva, realizada, junto con el prefacio, al principio, con el fin de dar a la bendición de la fuente una especie de anamnesis y de epiclesis sobre el modelo de la anáfora eucarística. Lo comprueba la diversidad del tono de lectura y la brusca interrupción del desarrollo conceptual, que no se verifica, en cambio, en la fórmula milanesa, la cual prosigue y concluye normalmente. La infusión del crisma, que se realiza en esta última parte de la consagración de la fuente, si bien desconocida por el Ordo del gelasiano, es mencionada explícitamente por el XI OR, cuya rúbrica dice: Haec omnia expíeia, junait chrisma de vásculo áureo intro in fontes super ipsam aquam in modum crucis; et cum manu sua miscitat ipsum chrisma cum aqua et aspergit super omnem fontem vel populum circumsiantem. Pero la fórmula Infusio chrismatis D.N.I.C. ... y la otra Sanctificetur... (siempre para el crisma) se encuentran por primera vez en los sacraméntanos gregorianos del siglo IX. Los gestos varios distribuidos actualmente durante el canto de la bendición, todos de fácil simbolismo en relación con el texto, no son originales, sino introducidos en el siglo IX. |
| 80 . Vnde et de Iacob scriptum est: Expauitmente; non enim credebat eis. Expauit adfectu plebis incredulae, sed posteaquam Christi gesta cgnouit, tantis beneficiis et operibus delinitus resumpsit spiritum dicens: Magnum mihi est, si adhuc filius meus Ioseph uiuit. Ibo et uidebo illum, priusquam moriar. Primum et maximum fidei fundamentum in resurrectionem Christi credere. Quicumque enim crediderit resuscitatum festinus requirit, deuotus accedit et intima deum mente ueneratur; credit enim quod ipse non moriatur, si credat in resurrectionis auctorem. 14 .81. Et eleuans se Israel uenit ad puteum iuramenti et immolauit hostiam deo patris sui Isaac. Merito eleuatur qui festinat ad Christum. Fides praecedit deuotionem. Prius se eleuauit, postea immolauit; ille enim bene immolat qui cognitionem diuinitatis inuestigauerit. 82. Dixit autem deus ad Israel in uisu nocte dicens: Iacob, Iacob. Qui dixit: Quid est? Dicens: ego sum deus patrum tuorum: noli timere, descende in Aegyptum; in gentem enim magnam te faciam ibi. Ego descendam fecum in Aegyptum et ego deducam te in perpetuum. Quemadmodum quae ipsi legunt non intellegunt et Moysen quem Iaudant abnegant, cum eius scriptis nolunt credere! Quid euidentius quam quod hoc loco inutantur, ut ad ecclesiam dei transeant et qui ante intra Iudaeae terminos coartabantur angustos ad populum dei migrent, qui ex toto orbe, ex omnibus nationibus et populis congregatus in magnam factus est gentem? Denique in omnem terram exiuit sonus eorum. Vocatur ergo a filiis suis Iacob, id est a Petro Iohanne Paulo populus ludaeorum inuitatur ad gratiam. 83 . Ipse quoque deus noster proprio eum hortatur oraculo, spondet ei profectum fidei muneris sui fructum dicens eï Ioseph mittet manum super oculos tuos. Non utique sanctus patriarcha sollicitus erat a quo ei oculi clauderentur, licet etiam intellectu simplici moralis exprimatur adfectus. Nam si eos quos diligimus cupimus frequenter amplecti, quanto magis recessuri ex hoc corpore ipso carorum pignorum tactu delectamur extremo et hoc mulcemur uiatieo. Tamen mystice licet nobis intellegere quod postea cogniturus deum sii populus ludaeorum. Hoc est enim mysterium, quod ucrus Ioseph immittet manus super oculos eius, ut qui non uidebat ante iam uideat. Veni ad euangelium, lege quemadmodum caecus ille sanatus sit, cui Iesus manum inposuit et eius abstulit caecitatem. Non enim morituris manum Christus inponit, sed uicturis, aut si morituris, recte, quia prius morimur, ut reuiuiscamus; non enim possumus deo uiuerc, nisi peccato ante moriamur. |
| Los Sacramentarios . Sacramentarium1 o Líber sacramentorum, en lenguaje litúrgico medieval, era llamado el libro que contenía las plegarias dichas por el obispo o por el sacerdote en la celebración de la misa y en la administración de los sacramentos y sacramentales (colecta, secreta, postcomunión, prefacio, el canon con los Communicantes y el Hanc igitur especiales, y finalmente oraciones y fórmulas diversas). Las primeras colecciones de plegarias litúrgicas para la misa fueron hechas, como explicamos antes, alrededor del siglo V, distintas unas de otras según los criterios de los diversos compiladores y, sobre todo, de la influencia de los diversos centros litúrgicos sobre ellos. Todas, desgraciadamente, se perdieron. Los numerosos sacramentarlos de épocas posteriores llegaron hasta nosotros, y compuestos en el ámbito litúrgico de Roma, se pueden reducir a tres tipos principales: a) el leoniano, b) el gelasiano, c) el gregoriano, porque son atribuidos por sus primeros editores, respectivamente, a los papas León I (+ 461), Gelasio I (+ 496), Gregorio Magno (+ 604), no tanto como una auténtica obra suya, porque su composición refleja bien claramente tres distintas épocas litúrgicas. El sacramentarlo leoniano . El sacramentarlo leoniano, el más antiguo de todos, fue descubierto por José Bianchini en la biblioteca capitular de Verona (Ms. LXXXV), donde se conserva todavía en un códice, escrito en caracteres unciales, que Delisle lo atribuye al siglo VII. Es un repertorio de formularios para la misa (colecta, secreta, communio, oratio super populum) para muchas (no todas) fiestas del año, junto con algunas fórmulas de bendición (consecratio episcoporum, presbyteri, benedictio super diáconos, benedictio fontis y alguna otra), dividido en doce secciones, según los meses del año. Pero el códice, desgraciadamente, está mutilado al principio; comienza sólo con la misa de los Santos Tiburcio y Valeriano y termina en diciembre con las cinco in ieiunio mensis decimi. Los formularios de la misa para cada una de las fiestas son casi siempre más de uno, y a veces extraordinariamente numerosos; se cuentan, por ejemplo, 14 para San Lorenzo, 28 para los Santos Pedro y Pablo, 23 para el aniversario de la consagración de un obispo, cada uno separado del otro con la rúbrica ítem alia. |
| 80 . Vnde et de Iacob scriptum est: Expauitmente; non enim credebat eis. Expauit adfectu plebis incredulae, sed posteaquam Christi gesta cgnouit, tantis beneficiis et operibus delinitus resumpsit spiritum dicens: Magnum mihi est, si adhuc filius meus Ioseph uiuit. Ibo et uidebo illum, priusquam moriar. Primum et maximum fidei fundamentum in resurrectionem Christi credere. Quicumque enim crediderit resuscitatum festinus requirit, deuotus accedit et intima deum mente ueneratur; credit enim quod ipse non moriatur, si credat in resurrectionis auctorem. 14 .81. Et eleuans se Israel uenit ad puteum iuramenti et immolauit hostiam deo patris sui Isaac. Merito eleuatur qui festinat ad Christum. Fides praecedit deuotionem. Prius se eleuauit, postea immolauit; ille enim bene immolat qui cognitionem diuinitatis inuestigauerit. 82. Dixit autem deus ad Israel in uisu nocte dicens: Iacob, Iacob. Qui dixit: Quid est? Dicens: ego sum deus patrum tuorum: noli timere, descende in Aegyptum; in gentem enim magnam te faciam ibi. Ego descendam fecum in Aegyptum et ego deducam te in perpetuum. Quemadmodum quae ipsi legunt non intellegunt et Moysen quem Iaudant abnegant, cum eius scriptis nolunt credere! Quid euidentius quam quod hoc loco inutantur, ut ad ecclesiam dei transeant et qui ante intra Iudaeae terminos coartabantur angustos ad populum dei migrent, qui ex toto orbe, ex omnibus nationibus et populis congregatus in magnam factus est gentem? Denique in omnem terram exiuit sonus eorum. Vocatur ergo a filiis suis Iacob, id est a Petro Iohanne Paulo populus ludaeorum inuitatur ad gratiam. 83 . Ipse quoque deus noster proprio eum hortatur oraculo, spondet ei profectum fidei muneris sui fructum dicens eï Ioseph mittet manum super oculos tuos. Non utique sanctus patriarcha sollicitus erat a quo ei oculi clauderentur, licet etiam intellectu simplici moralis exprimatur adfectus. Nam si eos quos diligimus cupimus frequenter amplecti, quanto magis recessuri ex hoc corpore ipso carorum pignorum tactu delectamur extremo et hoc mulcemur uiatieo. Tamen mystice licet nobis intellegere quod postea cogniturus deum sii populus ludaeorum. Hoc est enim mysterium, quod ucrus Ioseph immittet manus super oculos eius, ut qui non uidebat ante iam uideat. Veni ad euangelium, lege quemadmodum caecus ille sanatus sit, cui Iesus manum inposuit et eius abstulit caecitatem. Non enim morituris manum Christus inponit, sed uicturis, aut si morituris, recte, quia prius morimur, ut reuiuiscamus; non enim possumus deo uiuerc, nisi peccato ante moriamur. |
| Gratiosus, quod plus unicuique quam meretur tribuit. Garrulus proprie dicitur, qui vulgo verbosus appellatur. Accedente laetitia nec valentes nec volentes tacere. Sumtum nomen a graculis avibus, qui inportuna loquacitate semper strepunt nec usquam quiescunt. Ganeo, luxuriosus, et quamquam in occultis locis et subterraneis, quae γνεια Graeci vocant. Glutto, a gula, id est gulosus. H Humilis, quasi humo adclinis. Honorabilis, quasi honore habilis, hoc est aptus. Honestus, quod nihil habeat turpitudinis. Nam quid est honestas nisi honor perpetuus, id est quasi honoris status? Humanus, quod habeat circa homines amorem et miserationis affectum. Unde et humanitas dicta, qua nos invicem tuemur. Habilis, quod sit ad habendum commodus atque aptus. Honerosus plus est quam honeratus, sicut scelerosus quam sceleratus. Hirsutus, ab eo quod sit hirtus et pilis horridus. Hypocrita Graeco sermone in Latino simulator interpretatur. Qui dum intus malus sit, bonum se palam ostendit. π enim falsum, κρσις iudicium interpretatur. Nomen autem hypocritae tractum est specie eorum qui in spectaculis contecta facie incedunt, distinguentes vultum caeruleo minioque colore et ceteris pigmentis, habentes simulacra oris lintea gipsata et vario colore distincta, nonnumquam et colla et manus creta perungentes, ut ad personae colorem pervenirent et populum, dum [in] ludis agerent, fallerent; modo in specie viri, modo in feminae, modo tonsi, modo criniti, anuli et virginali ceteraque specie, aetate sexuque diverso, ut fallant populum, dum in ludis agunt. Quae species argumenti translata est in his qui falso vultu incedunt et simulant quod non sunt. Nam hypocritae dici non possunt, ex quo foras exierint. Humatus, quod sit humo tectus, id est sepultus. I Ingeniosus, quod intus vim habeat gignendi quamlibet artem. Inventor dictus [eo] quod in ea quae quaerit invenit. Unde et ipsa quae appellatur inventio, si verbi originem retractemus, quid aliud resonat nisi quia invenire est in id venire quod quaeritur? Interpres, quod inter partes medius sit duarum linguarum, dum transferet. |
| En África, y probablemente también en Milán, la salmodia introductoria de la misa era desconocida al principio del siglo V. San Agustín, escribiendo hacia el 426 sobre una curación repentina acaecida en Hipona en la mañana de Pascua, refiere que, habiendo él acudido al templo, a los gritos jubilosos del pueblo, dio comienzo a la celebración de la misa con las lecturas sagradas: Procedimus ad populum, plena erat ecclesia clamantium, gratulantiumque vocibus... Salutavi populum... Pacto tándem silentio, Scripturarum divinarum sunt lecta sollemnia. Ningún canto, pues, precedía a la lectura de la Sagrada Escritura, sino sólo el saludo a la asamblea. Lo mismo parece decir San Ambrosio. ¿Sucedería otro tanto en Roma? Las opiniones son discordes. Una buena parte de los liturgistas opinan que el salmo del introito se introdujo en la misa romana por Celestino I (422–432), de quien escribe el Líber pontificalis: Hic... constituit ut psalmi David CL ante sacrificium psalli (antephonatim ex ómnibus), quod ante non jiebat, nisi tantum epistula B. Pauli recitabatur et sanctum Evangelium. De este pasaje, no muy claro por cierto, parece poder deducirse que antes de las lecturas había que cantar antifónicamente un salmo, nuestro introito; el cual de hecho, al menos antiguamente, se tomaba siempre del Salterio de David. Morin, por el contrario, cree que ya antes de Celestino I se cantaba, al principio de la misa, una simple antífona sin salmo, algo parecido al Monogenes bizantino o al Ingressa de Milán, ambos sin salmo. Celestino I había añadido el canto cíe todo o de parte de un salmo para llenar el tiempo requerido por la entrada del papa en el lugar santo, entrada que revestiría cada vez mayor pompa y solemnidad. Se objeta que la Ingressa ambrosiana no es muy antigua y que la liturgia latina más antigua no presenta otros ejemplos de cantos aislados exclusivamente himnódicos o salmodícos. Contra esto está el hecho muy significativo de que el introito de las misas más antiguas, las cuales existían ya probablemente antes de Celestino I, consiste en un texto no salmódico, tomado las más de las veces de la epístola de la misa. |
|
|
