| 749 Наконец, Перроне прибегает к последнему убежищу Латинян в состязаниях об исхождении Святого Духа, к авторитету блаж. Августина, который будто бы также понимал, что в словах: иже от Отца исходит – надобно подразумевать и Сына (op. cit. pag. 429). Но – а) кто нам поручится, что приведенное из Августина место (Contra Maxim. arian. lib. II, cap. 14, n. 1) не испорчено, когда достоверно известно, что, как увидим, многие другие места подобного рода в сочинениях Августина намеренно повреждены? Довольно – б) прочитать только это место со вниманием, чтобы усомниться в его неиспорченности. Вот оно: Quaeris a me, si de substantia Patris est Filius, de substantia Patris est etiam Spiritus Sanctus; cur unus Filius sit, et alius поп sit Filius (заметим сущность и форму вопроса). Ecce respondeo, sive capias, sive non capias. De Patre est Filius, de Patre est Spiritus Sanctus: sed ille genitus, iste procedens: ideo ille Filius est Patris, de quo est genitus; iste autem Spiritus utriusque, quoniam de utroque procedit (смотрите, каким образом вытекает эта последняя мысль из положенного основания, и не явно ли она изуродована?). Sed ideo cum de illo Filius loqueretur, ait: de Patre procedit (Joan. 15:26); quoniam Pater procession is ejus est auctor, qui talem Filium genuit, et gignendo ei dedit, ut etiam de ipso procederet Spiritus Sanctus (рассудите же, как все это относится к тому вопросу, на который Августин взялся отвечать). Nam si...., et caet (V. in Patrolog. Curs, eompl. T. XLII, Augustini VIII, pag. 770, ed. Paris 1841). Наконец, – в) если бы даже свидетельство блаж. Августина и не было испорчено, что значит авторитет одного учителя перед авторитетом всей Церкви? Приводимые затем Перроне слова из Кирилла и Афанасия Александрийских вовсе не имеют той мысли, какой он желает, и притом приводятся по-латине не совсем согласно с подлинником. 750 См. Perrone, Op. citat. р. 422, а равно и других западных богослов, в трактатах о Святом Духе. 751 Что в означенных местах Исаии говорится о посольстве Сына от Святого Духа, это единогласно принимали древние учители Церкви: Ориген , Василий Великий, Иоанн Златоуст , Амвросий, Идаций, Иероним, Августин, Фульгенций, Евсевий Емессийский, Анастасий Синаит и другие (Выписки из всех их см. |
| Versus 36 et seqq. «Et conceperunt duae filiae Lot de patre suo, et genuit primogenita filium, et vocavit nomen ejus Moab. Iste est pater Moabitarum usque in hanc diem. Et minor, et ipsa peperit filium, et vocavit nomen ejus Ammon id est, filius populi mei. Ipse est pater filiorum Ammon». Moab interpretatur, ex patrë et totum nomen etymoloqiam habet. Ammon vero, cujus quasi causa nominis redditur, filius generis mei, sive ut melius est in Hebraeo, filius populi mei, sic derivatur, ut ex parte sensus nominis, ex parte ipse sit sermö ammi enim, a quo dicti sunt Ammonitae, vocatur populus meus. Capitulum XX Versus 12. «Etenim vere soror mea est de patre, sed non ex matre». Id est, fratris ejus est Aran filia, non sororis. Sed quia in Hebraeo habet: vere soror inea est, filia patris mei, et non filia matris meaë et magis sonat, quod soror Abrahae fuerit, in excusationem ejus dicimus, necdum illo tempore tales nuptias lege prohibitas. Capitulum XXI Versus 9 et 10. «Et vidit Sara filium Agar Aegyptiae, quem peperit Abrahae ludentem»: quod sequitur, «cum Isaac filio suo», non habetur in Hebraeo. Dupliciter itaque hoc ab Hebraeis exponitur: sive quod idola ludo fecerit, juxta illud quod alibi scriptum est: Sedit populus comedere et bibere, et surrexerunt ludere (Exod. XXXII, 6): sive quod adversum Isaac, quasi majoris aetatis, joco sibi et ludo primogenita vendicaret. Quod quidem Sara audiens, non tulit: et hoc ex ipsius approbatur sermone dicentis: «Ejice ancillam hanc cum filio suo. Non enim haeres erit filius ancillae cum filio meo Isaac». Versus 14. «Et sumpsit panes et utrem aquae, et dedit Agar, ponens super humerum ejus, et parvulum, et dimisit eam». Quando Isaac natus est, tredecim annorum erat Ismael. Et post ablactationem ejus, iste cum matre expellitur domo. Inter Hebraeos autem varia opinio est, asserentibus aliis, quinto anno ablactationis tempus statutum, aliis duodecimum annum vendicantibus. Nos igitur ut breviorem eligamus aetatem, post decem et octo annos Ismael supputavimus ejectum esse cum matre, et non convenire jam adolescenti matris sedisse cervicibus. Verum est igitur illud Hebraeorum linguae idioma, quod omnis filius ad comparationem parentum, infans vocetur et parvulus. Nec miremur barbaram linguam habere proprietates suas: cum hodieque Romae omnes filii vocentur infantes. Posuit ergo Abraham panes et utrem super humerum Agar: et hoc facto dedit puerum matri, hoc est, in manus ejus tradidit, commendavit, et ita emisit e domo. Quod autem sequitur: |
| Quod autem omnia in ipso, ipsum receptaculum conpletur omnibus quae sunt et ipsum est et plenitudo, et idcirco omnia per ipsum et omnia in ipsum et omnia in ipso. 25. Si igitur ex nihilo erat filius, quomodo ista? Sine fide igitur et inpossibile sic ista talia esse. Et rursus, si non g-homoousion, quomodo et pater plenitudo et filius? Simul enim omnia plenitudo. An et g-homoiousion plenitudo velut animae et alia quae creata sunt? Omnino inpossibile. Etenim g-homoiousion, sicuti dictum, in alteritate est. Aliter enim similis substantia non potest dici, nisi ipsa non sit. Illius autem potentiae, si altera substantia est et ab ipsa quod est illis esse habent omnia quae sunt, inpossibile est unum esse omne. Nunc vero, deo patre et filio g-logYi g-homoousiYi exsistente, quoniam per g-logon omnia in unum vocantur, et sunt a deo omnia et deus omnia in omnibus, sine passione patre exsistente, sicuti dem[m]onstratum est. Quod autem Iesus, g-logos qui est omnium quae sunt, spiritus est vivificans et fons vitae aeternae, secundum mysterium veniens in carnem et in mortem peccatorum, vicit mortem et in aeternam vitam mortua suscitavit. Quod autem deus potentia est ipsius fontanae aeternae vitae et propterea filius est g-logos fons vitae aeternae exsistens potentia patrica, est primigenitus a mortuis, et idcirco omnia in ipsum conversa unum fient, hoc est spiritalia. Ergo g-homoousios dei filius, quod aeternae vitae fons est, sicuti pater potentia ipsius, et quod per ipsum filium unum fient omnia, quoniam per ipsum omnia. Quod Iesus, hoc est g-logos, et semen est et velut elementum omnium quae sunt, maxime autem iam in energia et manifestatione eorum quae sunt: quod in eo inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, hoc est in operatione substantialiter. In patre enim potentialiter omnia inhabitant, et idcirco Iesus g-logos imago est patris dei; hoc ipsum quod est potentia esse, iam hoc est quod est actionem esse. Omne enim quod in actionem exit et imago est eius quod est potentialiter et eius quod est potentialiter filius est quod in actione est. |
| quia hi tres non divisi (nihil sub-stantiale enim ab immensa Patris substantia dividi aut separari potest, ne ipsi quidem daemones, nisi consensu et voluntate, sed unum sunt, i. e. unins ejusdemque naturae, deitatis, plonitudinis, virtutis, bonitatis, caritatis, sapientiae, justitiae, perfectionis, voluntatis et imperii Recte igitur scriptura dicit: «Et hi tres unum sunt» – non avtem unus, quia tres numero sine contradictione subjecti unus numero esse non possunt. Quodsi Pater Filius et Spiritus S. unus simpliciter non sunt neque dicuntur, similiter quoque cum adjuncto non sunt neque dicuntur onus Deus, cum unus Deus (ut ostensum est) ratione originis sit Pater ille a quo omnia. Hactenus de unius Dei eminentia et praerogativa, quanta potuimus brevitate, disseruimus. Superest jam, ut de vero Christo aliquid addamus. Iidem Genevenses Ministri, qui hoc nomine vere Antithei et Antichristi dici possunt, non modo incognitum Deum supra Christi patrem tuentur, verum etiam ita ex unico Christo tergeminum faciunt, ut nullus sit verus et naturalis Dei filius. Pudet me scribere, quam foede unicum Christum lacerent, dum illum nunc ut Deum, nunc ut Filium, nunc ut ex Vergine natum considerant. Primo ut Deum, αυτϑεον esse contendunt: ergo ea ratione crit ingenitus et consequenter non Filius. Deinde (quando istis Pater et Filius ad aliquid relationum nomina sunt non substantiae) ipsum non vere, proprie et simpliciter Dei filium, sed Patris, h. e. vanae relationis filium pracstigiantur. Postremo Christum Virginis et relalivi vocabuli Patris filium fateantur necesse est. Qua propter nihil est, quod relatores isti apud populum corum fucum minime sentientem, pleinis buccis Christum Dei filium praedicent, quum cerum sit, se id praestigiose credere h. e. non qua Deus vero et proprie filium genuerit, sed qua relalio Pater ad se (ut aiunt) Deus est. Atqui hi sunt, qui me a Christi fide defectionis reum pronunciarunt quum ipsi manifeste Patrem et Filium negent. Porro nos Christum unius altissimi et viventis Dei aeternum filium ita in tempore ex Virgine regenitum confitemur, ut non discissus aut tripartitus sed nuns idemque Christus sit Dei et Virginis unigenitus filius consubstantialis Deo Patri secundum divinitatem, consubstantialis nobis secundum humanitatem. |
| Item quaeritur qua lingua in futurum homines loquantur: nusquam reperitur. Nam dicit Apostolus ( 1Cor. 13,8 ): ‹Sive linguae, cessabunt.› Ideo autem prius de linguis, ac deinde de gentibus posuimus, quia ex linguis gentes, non ex gentibus linguae exortae sunt. Caput II. DE GENTIUM VOCABULIS Gens est multitudo ab uno principio orta, sive ab alia natione secundum propriam collectionem distincta, ut Graeciae, Asiae. Hinc et gentilitas dicitur. Gens autem appellata propter generationes familiarum, id est a gignendo, sicut natio a nascendo. Gentes autem a quibus divisa est terra, quindecim sunt de Iaphet, triginta et una de Cham, viginti et septem de Sem, quae fiunt septuaginta tres, vel potius, ut ratio declarat, septuaginta duae; totidemque linguae, quae per terras esse coeperunt, quaeque crescendo provincias et insulas inpleverunt. Filii Sem quinque singulariter gentes singulas procreaverunt. Quorum primus Elam, a quo Elamitae principes Persidis: secundus Assur, a quo Assyriorum pullulavit imperium: tertius Arphaxat, a quo gens Chaldaeorum exorta est: quartus Ludi, a quo Lydii: quintus Aram, a quo Syri, quorum metropolis fuit Damascus. Filii Aram, nepotes Sem, quattuor: Hus et Ul et Gether et Mes. Hus Traconitidis conditor, qui inter Palaestinam et Coelesyriam tenuit principatum, unde fuit Iob, secundum quod scriptum est (Iob 1,1): ‹Vir erat in terra Hus›: secundus Ul, a quo Armenii: tertius Gether, a quo Acarnanii sive Curiae: quartus Mes, a quo sunt hi qui vocantur Maeones. Posteritas Arphaxat filii Sem; Heber nepos Arphaxat, a quo Hebraei; Iectam filius Heber, a quo Indorum orta est gens; Sale filius Iectam, a quo Bactriani, licet eos alii Scytharum exules suspicantur. Ismael filius Abraham, a quo Ismaelitae, qui nunc corrupto nomine Saraceni, quasi a Sarra, et Agareni ab Agar. Nabaioth filius Ismael, a quo Nabathei, qui ab Euphrata in mare Rubrum inhabitant. Moab et Ammon filii Loth, a quo Moabitae et Ammonitae. Edom filius Esau, a quo Idumaei. Haec sunt gentes quae de Sem stirpe descendunt, possidentes terram meridianam ab ortu solis usque ad Phoenices. Filii Cham quattuor, ex quibus ortae sunt gentes haec: Chus, a quo Aethiopes progeniti; Mesraim, a quo Aegyptii perhibentur exorti. Phut, a quo Libyi. Unde et Mauretaniae fluvius usque in praesens Phut dicitur, omnisque circa eum regio Phuthensis. Chanaam, a quo Afri et Phoenices et Chananaeorum decem gentes. Item ex nepotibus Cham filii Chus, nepotes Cham sex. Filii Chus: Saba et Hevila, Sabatha, Rhegma, Seba, Cuza. Saba, a quo progeniti et appellati Sabaei, de quibus Vergilius (Georg. 2,117): |
| nunc autem quia uisibiliter nos commonere dignatus est, ut ad inuisibilia praepararet, displicet auaris, quia non aureum corpus habuit; displicet inpudicis, quia de femina natus est — multum enim oderunt inpudici, quod concipiunt et pariunt feminae; displicet superbis, quod contumelias patientissime pertulit; displicet delicatis, quia cruciatus est; displicet timidis quia mortuus est. et ut non uitia sua uideantur defendere, non in homine dicunt sibi hoc displicere, sed in filio dei. non enim intellegunt, quid sit aeternitas dei, quae hominem adsumpsit, et quid ipsa humana creatura, quae mutationibus suis in pristinam firmitatem reuocabatur, ut disceremus docente ipso domino infirmitates, quas peccando collegimus, recte faciendo posse sanari. ostendebatur enim nobis, ad quam fragilitatem homo sua culpa peruenerit et ex qua fragilitate diuino auxilio liberetur. itaque filius dei hominem adsumpsit et in illo humana perpessus est. haec medicina hominum tanta est, quanta non potest cogitari. nam quae superbia sanari potest, si humilitate filii dei non sanatur? quae auaritia sanari potest, si paupertate filii dei non sanatur? quae iracundia sanari potest, si patientia filii dei non sanatur? quae inpietas sanari potest, quae caritate filii dei non sanatur? postremo quae timiditas sanari potest, si resurrectione corporis non sanatur? erigat spem suam genus humanum et recognoscat naturam suam; uidcat, quantum locum habeat in opcribus dei. nolite uos ipsos contemnere, uiri; filius dei uirum suscepit. nolite uos ipsas contemnere, feminae; filius dei naius ex femina est. nolite tamen amarc carnalia, quia in fllio dei masculus nec femina sumus. nolite amare teinporalia, quia, si bene amarenlur, amaret ea homo, quem suscepit filius dei. nolite timere contumelias et cruces et mortem, quia, si nocereni homini, non ea pateretur homo, quem suscepil filius dei. haec omnis hortatio, quae iam ubique praedicatur, ubique ueneratur, quae omnem oboedientem animam sanat, non esset in rebus humanis, si non cssent facta ilia omnia, quae stultissimis displicent. |
| Amplius enim eum ceteris Apostolis dilexit Iesus. Iacobus Zebedaei a patre cognominatur, quem relinquens cum Iohanne verum patrem secuti sunt. Hi sunt filii tonitrui, qui etiam Boanerges ex firmitate et magnitudine fidei nominati sunt. Hic est Iacobus filius Zebedaei, frater Iohannis, qui post ascensionem Domini ab Herode manifestatur occisus. Iacobus Alphaei ob distinctionem prioris cognominatus, qui dicitur filius Zebedaei, sicut iste filius Alphaei. Cognomentum igitur ambo a patre sumpserunt. Iste est Iacobus minor, qui in Evangelio frater Domini nominatur, quia Maria uxor Alphaei soror fuit matris Domini, quam Mariam Cleophae Iohannes evangelista cognominat, a patre, sive a gentilitate familiae, aut quacumque alia causa ei nomen inponens. Alphaeus autem Hebraeo sermone in Latino exprimitur millesimus, sive doctus. Philippus os lampadarum, vel os manuum. Thomas abyssus, vel geminus, unde et Graece Didymus appellatur. Bartholomeus filius suspendentis aquas, vel filius suspendentis me. Syrum est, non Hebraeum. Matthaeus in Hebraeo donatus exprimitur. Idem et appellatus Levi ex tribu a qua ortus fuit. In Latino autem ex opere publicani nomen accepit, quia ex publicanis fuit electus et in apostolatum translatus. Simon Cananeus ad distinctionem Simonis Petri, de vico Galileae Cana, ubi aquas Dominus mutavit in vinum. Ipse est qui in alio evangelista scribitur Zelotes. Cana quippe zelum interpretatur. Iudas Iacobi, qui alibi appellatur Lebbaeus, figuratum nomen habet a corde, quod nos diminutive corculum possumus appellare; ipse in alio evangelista Thaddaeus scribitur, quem ecclesiastica tradit historia missum Edessam ad Abgarum regem. Iudas Iscariotes vel a vico in quo ortus est, vel ex tribu Issachar vocabulum sumpsit, quodam praesagio futuri in condemnationem sui. Issachar enim interpretatur merces, ut significaretur pretium proditoris quo vendidit Dominum, sicut scriptum est (Matth. 27,9): «[Et] acceperunt mercedem meam, triginta argenteos, pretium quod adpretiatus sum ab eis.» Matthias, qui inter Apostolos sine cognomine solus habetur, interpretatur donatus, ut subaudiatur pro Iuda. |
| Iste filius est, g-logos qui est ad deum, iste per quem facta sunt omnia, iste filius et filietas tota paternitatis totius, semper qui sit et filius et ex aeterno, filius autem a semet mota motione; potentia enim progrediente et veluti inmobili praeexsistentia et non mota iuxta quod potentia fuit, ista motio nusquam requiescens et a semet ipsa exsurgens et in omnigenus motus festinans, quippe vita quae sit infinita, et ipsa in vivificatione veluti foris apparuit. Necessario igitur vita nata est. Vita autem filius, vita motio, a vitali praeexsistentia vita exsistentia, in constitutione et apparentia omnium totorum, quae iuxta potentiam pater est, ut ab eorum quae vere sunt intellegentia praeintellegentia appareret. Ista igitur exsistentia totius exsistentiae est vita, et iuxta quod vita motus, quasi femineam sortita est potentiam, hoc quod concupivit vivificare. Sed quoniam, sicut demonstratum, ista motio, una cum sit, et vita est et sapientia, vita conversa in sapientiam et magis in exsistentiam patricam, magis autem retro motae motionis, in patricam potentiam, et ab ipso virificata, vita recurrens in patrem vir effecta est. Descensio enim vita, ascensio sapientia. Spiritus autem et ista, spiritus igitur utraque, in uno duo. Et sicut exsistente vita prima exsistentia necessitas fuit in virginalem potentiam subintrare et masculari virginis partu virum generari filium dei – in prima enim motione, primam dico in apparentiam venientem, veluti defecit a potentia patris et, in cupiditate insita ad vivefaciendum, intus quidem exsistens vita, motione autem foris exsistens, in semet ipsam recucurrit, rursus in semet ipsam conversa, venit in suam patricam exsistentiam, vir effecta et, perfecta in omnipotentem virtutem, effectus est perfectus spiritus, nutu in superiora converso, hoc est intro – sic secundum typum oportuit ordinem esse et cum est in corpore spiritus, hoc est filio Christo, et quasi deminutionem pati et a virgine nasci et in ipsa veluti deminutione sua patrica virtute, hoc est exsistentia diviniore et prima, resurgere et renovari et reverti in patrem, hoc est in exsistentiam et potentiam patricam. |
| These Christian thinkers were responsible for two important contributions to the doctrine of the Trinity: the clear affirmation of the divinity of the Holy Spirit and the further clarification of trinitarian language. In On the Holy Spirit, St. Basil defends the divinity of the Holy Spirit on the basis of the Spirit’s activity in bringing creation into communion with the uncreated. On the basis of the patristic axiom that only God can effect communion between the uncreated and created, if the completion of this communion is left to the Holy Spirit, then the Holy Spirit is evidently of co-equal divinity with the Father and the Son. In Oration 31, St. Gregory the Theologian went further than his friend Basil in explicitly declaring that the Holy Spirit is God, consubstantial with Father and Son. If, then, we understand that the full doctrine of the Trinity is no less than the affirmation of the co-equal divinity of the Father, Son, and the Holy Spirit, without negating monotheism, then the unequivocal and explicit declaration of this affirmation comes in the 4th century. It would be wrong, however, to see this doctrine as a late Hellenized form of Christianity, since the patristic formulation simply gives expression to the God who offers communion with God’s life in Jesus Christ by the Holy Spirit, and in so doing, is in direct continuity with the New Testament apostolic witness of the eschatological salvation offered in the person of Jesus. The questions and challenges to Christian proclamations of Jesus as fully divine necessitated the use and creation of categories beyond the earliest apostolic witnesses of Jesus. In order to express the unity and distinctions within the trinitarian Godhead, Basil of Caesarea and Gregory of Nyssa employed the use of the distinction between ousia (essence, nature) and hypostasis (person, proprium). Although these categories are derived from Greek philosophy, they were given new meaning within the context of the trinitarian controversies. |
| ‘For you are the inexpressible, the unimaginable, the invisible, the incomprehensible, the inapprehensible God; the one who always is, and thus is; you and your only-begotten Son, and your Holy Spirit.’ The ‘you’ refers to the Father. In the Liturgy of Saint John Chrysostom however, the anaphora is offered to the Father and to the Son and to the Spirit. Mention of the Son and Spirit was added to avoid any sense that the Father works without them and so to remove any suspicion of division in the persons of the Trinity. When the Father receives the offering, the Son is with him: ‘You, and your Son, and your Holy Spirit.’ Nonetheless we cannot say that it does not matter whether we are praying to the Son or to the Spirit. We always address specific persons, for the relationships in which we participate are personal and therefore non-transferable. So, along with its over-accentuation of history, theology has often been tempted to state Christology at the expense of pneumatology, and allow the Spirit only a secondary and non-constitutive role. In Roman Catholic ecclesiology this takes the form of emphasising the historical succession and historical privileges of the clerical hierarchy. Such an ecclesiology gives the impression of only ever looking for the definitive demonstration of historical succession back to Saint Peter, as though proof of this would be decisive for all questions of the Church. Yet we must say that the Church is not simply an organisation that is created by its history, but that it is always constituted by the Spirit, so ‘spiritual’ and ‘charismatic’ elements are as fundamental as its history. The Holy Spirit was present from the very first to liberate beings from confinement within their own individuality and so create this communion that is the Church. For Protestant Christians, the Church is chiefly the community that hears Christ’s word and follows his teaching. In coming after Christ in this way, the Christian body does not appear to be fully connected to its head. |
|
|
