637 В рассматриваемом месте Баур видит один из моментов самопротиворечия Оригена , или постоянного колебания его в выборе между существом и волею (I, 207. indem Origenes selbst immer wieder darüber schwankt, ob das eigentliche Princip der Existenz des Sohns in das Wesen oder den Willen Gottes zu sezen ist) Томазиус (S. 117. 118) и Кун (II, 222. 236) усматривают здесь и момент противо положности рождения эманационному процессу и момент, сближающий Сына с тварями. Бёрингер (S. 193) обращает внимание лишь на первую сторону. Редепеннинг (II, 301.302) и Дорнер (II, 656. 667) прямо полемизируют с Бауром, и первый видит в разбираемом месте лишь отрицание эманатизма, но не признание Сына сотворенным: воля Божия, как самое интенсивное обнаружение духовной жизни, тождественна с самым существом Божиим (Und wenn er Sagt, der Wille des Vaters genüge zur Hervorbringung des Sohnes, so ist ihm da der Wille – in der That das concertriteste Geistesleben – eben Wesenheit Gottes selber); а Дорнер замечает даже условный характер в рассматриваемом отделе: «ideo» указывает на предыдущее, и Ориген только потому допускает рождение от воли, что эта воля обладает возможностью лично объектироваться при удвоении Божества, и если бы это была только творческая воля, то Ориген отрицал бы мысль о рождении Сына от воли Отца (Allein man übersehe nicht das «ideo», das auf das Vorherige blickt. Weil Gottes Wille von der Art ist, dass er kann persönlich sich objectiviren, in Verdoppelung Gottes, darum, sagt er, scheint mir nicht nöthig, zu Anderem als dem Wille seine Zuflucht zu nehmen; d. h. wäre er nur als schöpferischer zu denken, so wäre freilich von ihm hier zu abstrahiren). Конечно, Дорнер прочитал в простых словах Оригена слишком много. 638 in Joh. t. 5 fr. (ар. Pamph.) p. 99; 195. hi qui accipiunt «spiritum adoptionis filiorum...» filii quidem Dei sunt, sed non sicut unigenitus Filius. Unigenitus enim natura Filius, et semper et inseparabiliter Filius est; caeteri vero... non ea nativitate sunt nati qua natus est unigenitus Filius.

http://azbyka.ru/otechnik/Vasilij_Boloto...

13. Concordat pietatis gratia nec uirtutis facta discordant; quaecumque enim paterfecerit, eadem et filius facit similiter. Et similiter facit et eadem facit filius, sed uult rogari patrem in eo, quod ipse facturus est, ut non inpossibilitatis indicium, sed unitatem pietatis agnoscas. lure igitur adorandus adque uenerandus est dei filius, qui mundum diuinitate sua condidit et nostrum pietate sua informauit adfectum. Милосердие находится в согласии с любовью, а действие в согласии с силой, ибо, что творит Отец, то и Сын творит так же ( Ин.5:19 ) 132 . Сын творит так же и то же самое, но желает, чтобы Отца просили о том, что совершит Он Сам, чтобы ты познал не знак бессилия, но единство любви. Итак, мы по праву должны поклоняться и почитать Сына Божьего, Который сотворил мир 133 , Своим божеством и Своей любовью произвёл наше естество. 14. Et ideo bonum deum, sempitemum, perfectum, omnipotentem, uerum debemus credere, ut in lege accepimus et prophetis scripturisque diuinis ceteris, quia sine his deus non est. Non potest enim bonus non esse, qui deus est, cum in natura dei plenitudo bonitatis sit. Neque ex tempore deus potest esse, qui fecit tempora. Neque inperfectus deus potest esse; qui enim minor est, inperfectus utique est, cui desit aliquid, quo maiorem possit aequare. Haec igitur fidei praedicatio: Deus malus non est, deo inpossibile nihil est, deus temporalis non est, deus minor non est. Si fallor, redarguant. Мы должны верить, что Бог благ, вечен, совершенен, всемогущ, истинен, как мы приняли в законе, в пророках и в других божественных писаниях, поскольку без этих свойств Он не был бы Богом. Бог не может не быть благим, потому что в природе Бога – полнота благости. Бог , сотворивший время 134 , не может быть причастным времени 135 . Бог не может быть несовершенным; меньший неизбежно не совершенен, потому что ему недостаёт того, что делало бы его равным с большим. Итак, вот положение веры: Бог не является злым, для Бога нет ничего невозможного, Бог не подвластен времени, Бог не может быть меньшим. Если я ошибаюсь, пусть меня опровергнут.

http://azbyka.ru/otechnik/Amvrosij_Medio...

Наконец, для блж. Августина характерно то, что только он господство греха в человечестве рассматривает с точки зрения наказания человечества за грех Адама. Наказанием является как собственно грех, так и связанная с ним concupiscentia [похоть]. О грехе блж. Августин говорит: habitabat in me peccatum de supplicio liberioris peccati, quia eram filius Adam [грех обитал во мне, как кара за грех, совершенный по доброй воле, ведь я был сыном Адама] 3581 . Равно и в concupiscentia poena similis retributa est [похоти дано то же наказание] 3582 . с) Христология Августина стоит значительно ближе к Амвросию, чем его учение о первородном грехе; в ней сделаны лишь незначительные изменения с целью избавить её от иногда крайних оригенистических элементов. Прежде всего, к таинству воплощения Сына Божия, по примеру Амвросия и Илария, прилагается понятие dispensatio [домостроительство]: factum est per illam suscepti hominis dispensationem [...это было сделано через домостроительство воспринятого человека [т. е. в воплощении)] 3583 . Во Христе различается природа Божеская и человеческая, причём для их обозначения употребляются исключительно уже давно установившиеся на Западе понятия. Так, Христос был Deus et homo [Бог и человек], Filius Dei et hominis filius [Сын Божий и сын человеческий] 3584 , явился вместе in forma Dei [в образе Бога] и in forma servi [в образе раба] 3585 , быв, таким образом, gemmae substantiae [двойной субстанции] 3586 . При изображении взаимоотношений этих субстанций сильно проглядывает западная тенденция сохранить при воплощении их целостность и полноту. Относительно Божеской природы она обнаруживается в постоянных напоминаниях, что Божество при воплощении не уменьшилось и не изменилось: manens Deus homo factus est [оставаясь Богом, (Он) стал человеком] 3587 ; nec de divinitate ejus aliquid imminutum est aut mutatum [и от Божества Его ничто не уменьшилось и не изменилось] 3588 . Именно в этом смысле неизменяемости Божества и внешнего соприкосновения Его с человечеством к воплощению прилагается западная аналогия одевания плотью: est Christus homine indutus [Христос облачился в человека] 3589 . Подобно Божественной природе, во Христе обитала и вся полнота человечества: nihil naturae humanae in ilia susceptione fas est dicere defuisse [непозволительно говорить, что чего-либо недоставало человеческой природе в том восприятии] 3590 .

http://azbyka.ru/otechnik/Amvrosij_Medio...

4, 20, 1. (речь о сотворённых существах) igitur secundum magnitudinem non est cognoscere Deum, impossibile enim est mensurari Patrem. 4, 20, 5. incapabilis enim est Pater). 4, 14. invisibile Filii Pater, visibile Patris Filius. 213  adv. h. 3, 6, 1. Neque igitur Deus, neque Spiritus S., neque apostoli eum, qui non esset Deus, definitive et absolute Deum nominassent aliquando, nisi esset vere Deus; neque Dominum appellassent aliquem ex sua persona nisi qui dominatur omnium, Deum Patrem et Filium ejus. 214  Cp. Kurtz, op. cit. 342. Irenäus und Clemens v. Alex, hatten die kirchliche Entwickelung der Christologie fast bis zur Erfassung der absoluten Homousie gesteigert, – freilich aber um den Preis steigender Verdunkelung des hypostatischen Unterschiedes, (S. 336) obwohl sie im Allgemeinen den Hypostasianismus entschieden festzuhalten bemüht sind. 216  Вот некоторые из более ясных мест: adv. h. 4, 6, 7. ab omnibus accipiens testimonium, quoniam vere homo et quoniam vere Deus, a Patre, a Spiritu, ab angelis, ab ipsa conditione, ab hominibus... ab inimico... ab ipsa morte. Это место было бы решающим, если бы речь была не о Христе Богочеловеке, а о Боге Сыне. 3, 6, 1. ( Ps. 109:1 ). Patrem enim collocutum Filio ostendit. – ( Ps. 44:7 ) utrosque enim Dei appellatione significavit Spiritus, et eum qui ungitur, Filium et eum qui ungit, i. e. Patrem. – 3, 18, 3. in Christi nomine subauditur qui unxit, Pater, – et ipse qui unctus est, – Filius, – et ipsa unctio in qua unctus est, – Spiritus. Но в 3, 9, 8. помазание относится уже к человеческой природе Христа: (Esai, 61:1) nam secundum id quod Verbum Dei homo erat ex radice Jesse et filius Abrahae... ungebatur ad evangelizandum. 217  L. Duncker, Des h. Irenäus Christologie. Göttingen. 1843. S. 54. 55. Здесь Дункер указывает восемь мест с оттенком субординационизма. Sie zerstören jeden Schein, als ob unser Kirchenvater die Realität des Unterschiedes in Gott geläugnet (S. 56). 218  Вот самое существенное в местах, собранных Дункером.

http://azbyka.ru/otechnik/Vasilij_Boloto...

45. Eo usque autem hominem, quem ueritate corporis demonstrabat, aequabat adfectu, ut diceret: Sed tamen non sicut ego uolo, sedsicut tu uis, cum utique similiter sit Christi uelle quod pater uult, cuius similiter est facere quod pater facit. Христос душевным устроением до такой степени уподобился человеку, явив это истиной плоти, что сказал: Впрочем, не как Я хочу, но как Ты ( Мф.26:39 ), хотя, разумеется, Христу свойственно желать того же, что и Отец, так же как и свойственно совершать то же, что совершает Отец 257 . 46. Quo loco etiam ilia uestra quaestio conticescit quam soletis obicere, quia dixit dominus: Non sicut ego uolo, sed sicut tu uis, et alibi: Ad hoc descendi de caelo, non ut faciam uoluntatem meant, sed uoluntatem eius qui me misit. Пусть здесь умолкнет обычное ваше возражение, которое вы всегда выставляете, ибо Господь сказал: Не как Я хочу, но как Ты, и в другом месте: Я сошёл с небес не для того, чтобы творить волю Мою, но волю пославшего Меня Отца ( Ин.6:38 ). 6. 47. Ergo ut quasi interpositis plenioris expositionis paulisper indutiis, cur dixerit: Si possibile est uoluntatis interim liberae dominum fuisse doceamus: in tantum processistis impietatis, ut negetis quod filius dei liberae uoluntatis sit. At certe soletis etiam sancto spiritui derogare et negare non potestis scriptum esse: Spiritus, ubi uult, spiral. Vbi uult, inquit, non «ubi iubetur». Ergo si spiritus, ubi uult, spirat, filius, quod uult, non agit? Et certe idem dei filius in euangelio suo dicit, ubi uelit, spirandi subpetere spiritui facultatem. Numquid ergo superiorem fatetur, quia illi licet, quod sibi non licet? Мы ненадолго остановимся на более подробном объяснении, почему Христос сказал: Если возможно, – и покажем, что у Господа была свободная воля: ведь вы дошли до крайнего нечестия, отрицая свободную волю Сына Божьего. Умолчу о том, что вы всегда умаляете Духа Святого, хотя и не можете отрицать написанное: Дух дышит, где хочет ( Ин.3:8 ). Сказано: Где хочет, а не «где Ему приказывают». Если же Дух дышит, где хочет, разве Сын делает не то, что хочет? В Своём Евангелии Сын Божий говорит, что Дух может дышать, где хочет, так неужели Он признаёт Святого Духа выше Себя, так как Тому доступно недоступное Ему Самому?

http://azbyka.ru/otechnik/Amvrosij_Medio...

ib. 12, 25 n. 1243 Filium neque ex innascibilitate innascibili coaequalem, neque unum eos esse ex geminatis nominibus unionis. De Trin. 10, 6 n. Christus Deus innascibilis abnegatur, Patre a Filio., nec diversitate substantiae, sed sola innascibilitatis auctoritate discreto. De syn. 47 n. 1244 Понятие unio (=νωσις) у Илария имеет значение равносильное solititudo (Cfr. De Trin. 7, 18) и обыкновенно противополагается как нечестивое – благочестивому понятию unitas. 8, 36: non tenes unionem, ut Deus singularis sit.. Apostolns in uno Deo Patre unum significaret et Dominum, nec impiam nobis ad perimendam unigeniti Dei nativitatem inveheret unionem. Cfr. 7, 39; 8, 55; 11, 1; De syn. 21–22 nn. Термин unio, впрочем, имеет у Илария и другое значение, равносильное греческому μονς, как мы увидим при характеристике антисавеллианской полемики Илария. 1246 Ne secundum corporales modos inessc Filium in Patre vel Patrem in Filio crederemus: scilicet ne loco Deus manens, nusquam alibi exstare videretur a sese. De Trin. 8, 24. Haec unitas... nec tempore discernere ib. 8, 4. 1249 Numquid unigenito Deo contumelia est Patrem sibi innascibilem Deum esse? De Trin. 9, 53. Quis non Patrem potiorem confitebitur, ut ingenitum a genito, ut Patrem, a Filio, ut eum, qui miserit ab eo, qui missus est, ut volentem ab eo qui obediat?.. Sed cavendum est, ne apud imperitos gloriam Filii honor Patris infirmet. 3, 12 n. 1252 De Trin 7, 14: Filius naturae suae originem subsistens teneat. 12, 36: verba Sapientiae subsistentis exstinguens. De syn. 15: in his quae Patris sunt propria, subsistens Filius per naturam in se genitam consistat. ib. 22: incorporalis Filius ex incorporali Patre subsistens. Cfr. ib. 27 n. etc. 1254 Id quod ait: Ego et Pater unum sumus (ariani) tentant ad unanimitatis referre consensum; ut voluntatis in his unitas est non naturae... Et illud quod est in Actibus Apostolorum, huic defensioni suae aptant: Multitudinis autem credentium erat et anima et cor unum. 8, 5. 1255 Quorum anima et cor unum erat, quaero utrum per fidem Dei unum erat.

http://azbyka.ru/otechnik/Ilarij_Piktavi...

2416 In Spiritu autem Dei patrem Deum significari, ita existimo intelligi oportere, quod Spiritum Domini super se esse Dominus Jesus Christus professus sit, propter quod eum ungat, et mittat ad evangelizandum. Paternae enim naturae virtus in eo manifestatur; naturae suae communionem in Filio etiam in carne nato per sacramentum spiritalis hujus unctionis ostendens (Matth. III, 17), cum post consummati baptismi nativitatem turn haec quoque proprietatis significatio audita est, voce testante de coelö Filius meus es tu, ego hodie genui te ( Ps. II, 7 ). Non enim vel ipse super se esse, vel sibi de coelis adesse, vel ipsum se cognominasse sibi filium intelligendus est... Et Patrem quidem in Dei spiritu ita significari repertum est [Я думаю, что это должно понимать так Под Духом Божиим подразумевался Бог Отец, так как Господь Иисус Христос сказал, что Дух Господа выше Него, поэтому Дух помазывает Сына и посылает Его на проповедь. Ибо в этом видна сила Отчей природы, показывающая также свою общность по природе с Сыном, рожденным по плоти в таинстве духовного помазания; и, когда произошло рождение в Крещении, тогда мы также увидели явление такого божественного свойства, что Голос свидетельствовал с неба: «Ты Сын Мой, Я ныне родил Тебя» ( Пс 2:7 ). Ведь не было так, будто Сын Сам был над Собой, или как будто свидетельствовал с неба, или будто Сам нарекал Себя Сыном… И также было открыто, что Отец подразумевается под Духом Святым] (Hilarius Pictaviensis. De Trinitate VIII, 25, PL 10, 254). Jesus ergo ungitur ad sacramentum carnis regeneratae. Et quernadmodum spiritu Dei et virtute unctus sit, non ambiguum est, turn cum adscendente eo de Jordane vox Dei patris audita est: Filius meus es tu ) ego hodie genui te ( Ps. II, 7 ): ut per hoc testimonium sanctificatae in eo carnis, unctio spiritalis virtutis cognosceretur [Таким образом Иисус помазывается в таинстве для возрождения плоти. И нечего сомневаться, каким образом Сын был помазан силой и Духом Божиим, ведь, когда Иисус выходил из Иордана, было слышно, как голос Бога Отца изрек «Ты Сын Мой, Я ныне родил Тебя» ( Пс. 2:7 ), чтобы через это свидетельство освященной в Сыне плоти понималось и помазание от духовной силы] (Hilarius Pictaviensis.

http://azbyka.ru/otechnik/Ioann_Popov/tr...

Humani enim generis causa Dei filius natus ex virgine est et Spiritu sancto, ipso sibi in hac operatione famulante; et sua Dei videlicet inumbrante virtute, corporis sibi initia consevit, et exordia carnis instituit [Ибо Святым Духом и по роду человеческому Сын Божий родился из Девы, Сам Себе послужив в этом, то есть осенением Своей силы произвел Себе начало телесное и положил основу плоти] (Hilarius Pictaviensis. De Trinitate II, 24, PL 10, 66). Spiritus sanctus desuper veniens… [quia ubi vuit, Spiritus spirat (Joan. III, 8)] naturae se humanae carnis immiscuit; et id, quod alienum a se erat, vi sua ac potestate, praesumpsit: atque ut ne quid per imbecillitatem humani corporis dissideret, virtus Altissimi virginem obumbravit, infirmitatem ejus veluti per umbram circumfusam confiirmans, ut ad sernentivam ineuntis Spiritus efficatiam substantiam corporalem divinae virtutis inumbratio temperaret [Дух Святой снисшел свыше... потому что «Дух дышит, где хочет» ( Ин. 3:8 ), связал Себя с природой плоти человеческой, и то, что было чуждым Ему, предвосхитил Своей силой и властью, а для того, чтобы ничто по непрочности человеческого тела не было противно Богу, сила Всевышнего осенила Деву, укрепляя, подобно распространившейся тени, Ее слабое тело, чтобы осенение Божественного Духа испытало телесную сущность, годно ли оно для зачатия от нисхождения Духа] (Ibid. II, 26, PL 10,67–68). Et саго non aliunde originem sumpserat, quam ex verbo; et Verbum caro factum, cum caro esset, non tamen non erat et Verbum [И плоть не откуда-либо приняла начало, кроме как из слова; и Слово стало плотью, и хотя и было плотью, однако продолжало оставаться и Словом] (Ibid. X, 16, PL 10,355; ср. 17–18). Postea quam Dei spiritum, Dei virtutem, Dei Sapientiam, Dei Filium, et unigenitum Deum ad remissionem peccati condemnationemque peccati legis, hominem natum esse cognoverit [...После того как узнал, что дух Божий, сила Божия, мудрость Божия, Сын Божий, Единородный Бог во оставление грехов и во осуждение закона греха родился человеком] (Hilarius Pictaviensis. Tractatus super psalmos, 61, 2, PL 10, 396; ср. 138, 15).

http://azbyka.ru/otechnik/Ioann_Popov/tr...

780 «Если кто не признает, что Сын Божий совечен Отцу, да будет анафема» (Si quis Filium Dei non dixerit aeternum cum Patre, anathema sit). «Если кто скажет, что было время, когда не было Сына, да будет анафема» (Si quis dixerit, erat tempus quando non erat Filius, anathema sit). 781 «Если кто скажет, что Сын из несущих, а не от Бога Отца, да будет анафема» (Si quis dixerit de nullis extantibus Filium, et non de Deo Patre, anathema sit). 782 «Если кто отрицает, что Христос Господь, Сын Божий рожден от Отца прежде веков, да будет анафема» (Si quis negat Christum Dominum, Dei Filium, ante saecula ex Patre genitum, anathema sit). 783 «Если кто отрицает, что Сын подобен Отцу по Писаниям, да будет анафема» (Si quis negat Filium similem Patri secundum Scripturas, anathema sit). 784 Hilar. Fr. X. 3: «Ведь и в собрании многих обращающихся к вам (т.е. к западным епископам) с упреком: “Почему вы не говорите, что Сын Божий есть творение?”, вы ответили, что святыми ариминскими (отцами) не отрицалось, что Христос – творение, но (утверждалось) что он не подобен другим творениям, т.к. в словах: “не сотворен как иные твари”, не (утверждается) то, что Он не есть творение, но Он отделяется от прочих» (Nam in conventu multorum vos arguentium cur etiam non creaturam Dei Filium diceretis; respondistis, sanctis Ariminensibus non Christum creaturam negatum fuisse, sed dissimilem caeteris creaturis: quia in eo quod dictum sit, non esse creatum velut caeteras facturas, non quia creatio non sit, sed excipiatur a ceteris). Речь идет о второй поездке делегации Ариминского Собора в Константинополь, о которой будет сказано ниже. 785 Sulp. Sev. Chron. II. XLIV. 7.: «Тогда Валент, будто бы поддерживая наших, добавил фразу, в которой присутствовала скрытая хитрость: “Сын Божий не есть творение Отца, как прочие творения” и обман, содержащийся в этом исповедании, ввел в заблуждение слушающих. Поскольку этими словами, в которых отрицается то, что Сын подобен прочим творениям, утверждается всего лишь, что Он более совершенное (творение), чем другие» (Tum Valens tamquam nostros adjuvans, subject sententiam cuiinerat occultus dolus: Filium Dei non esse creaturam sicut caeteras creaturas: fefellitque audientes fraus professionis. Etenim his verbis, quibus similis esse caeteris creaturis Filius negabatur, creatura tamen, potior tantum caeteris pronuntiabatur).

http://azbyka.ru/otechnik/bogoslovie/ill...

Книга вторая 1. Satis, ut arbitror, libro superiore, sancte imperator, edoctum est sempiternum esse dei filium, non dissimilem patris, genitum, non creatum. Deum quoque uerum dei filium scripturarum lectionibus adprobauimus et apertis maiestatis suae indiciis designatum. Святой император, полагаю, достаточно в предыдущей книге было сказано о том, что Сын Божий вечен, подобен Отцу, рождён, а не сотворён 227 . Мы на основании Писания доказали, что Сын Божий – истинный Бог и несёт на Себе явные знаки Своего величия. 2. Itaque quamuis ista ad fidem copiose redundantia sint, quod a fontis meatu magnitudo plerumque decurrenmis fluminis aestimatur, tamen quo purius niteat fides, tripertito uidetur deriuanda distinctio. Sunt enim euidentia indicia, quae proprietatem deitatis ostendant, sunt quae similitudinem patris et fill, sunt etiam quae perspicuam diuinae maiestatis exprimant unitatem. Proprietatis itaque sunt generatio, deus, filius, uerbum; similitudinis splendor, character, speculum, imago; unitatis aeternae sapientia, uirtus, ueritas, uita. Достаточно сказано к утверждению веры, но по течению вод из устья источника обычно оценивается изобилие текущего потока, поэтому, чтобы ярче заблистала вера, необходимо ввести трёхчастное деление. Существуют ясные признаки, которые, во-первых, указывают на свойство божественной природы; во-вторых, подтверждают подобие Отца и Сына; в-третьих, убедительно показывают единство божественного величия. К свойствам относятся рождение, Бог, Сын, Слово; к подобию – сияние, отпечаток, отражение, образ; к единству – вечная премудрость, сила, истина, жизнь. 3. Haec indicia ita dei filium signant, ut ex his et sempiternum patrem esse cognoscas nec ab eo filium discrepantem. Ex eo enim, qui est, generatio, ex sempiterno deus, ex patre filius, ex deo uerbum; splendor gloriae, character substantiae, speculum dei maiestatis, imago bonitatis; de sapiente sapientia, de forti uirtus, de uero ueritas, de uiuente uita. Concordant igitur patris et fili indicia, quibus non discrepare inter se, sed unius maiestatis esse nemo dubitauerit. Quorum singulorum proferremus exempla nominum, nisi coartandi sermonis studio teneremur.

http://azbyka.ru/otechnik/Amvrosij_Medio...

   001    002    003    004    005    006    007    008    009   010