| В прусском земском уложении принята весьма искусственная и нестройная истема. Обязательства сгруппированы по отношению к праву собственности. ервую группу составляют договоры, имеющие целью прямое приобретение права обственности; за ними следуют договоры, имеющие в виду приобретение через осредство третьих лиц; наконец, договоры, имеющие целью содержание, охранение обеспечение права собственности. Эта система, не собирая различные виды, апротив того, разбрасывает их; так, напр., договор товарищества относится прусской системе к общей собственности; наем имуществ – к вещным правам; оговор страхования отнесен к торговому праву. Французский кодекс также не представляет правильной и стройной классификации оговоров. В общей системе кодекса обязательства и договоры отнесены к ретьей книге: о различных способах приобретения собственности. Третий итул этой книги содержит в себе общие правила о договорах. В четвертом итуле собраны правила об обязательствах, возникающих без соглашения, з так называемых квази-контрактов (сюда относятся: опека, вступление наследство, управление наследством, общее владение, управление делом ез поручения, уплата по ошибке без долга), и незаконных или предосудительных ействий (delits и quasi-de-lits). Затем в следующих титулах (5–18) содержатся, ез особой системы, обязательства, из договоров возникающие: предбрачный оговор, купля и продажа, мена, наем, товарищество, заем, поклажа и секвестр, оговоры рискованные: игра, заклад и пожизненная рента; поручение, поручительство, ировая сделка, ручной заклад; наконец, обеспечение привилегиями и ипотеками. арение выделено из ряда договоров, а страхование отнесено к коммерческому одексу. В Австрийском кодексе принято совсем особливое разделение прав. В первой асти книги помещены личные права со включением семейственных; вторая асть содержит в себе права на вещи (Sachenrechte) и делится на два отдела. первому отнесены чисто вещные права (dingliche R.), ко второму – договоры обязательства, под названием лично-вещных прав (Persönliche Sachenrechte, .е. права на вещь, имеющие связь с личностью); в этом отделе, после общих ачал и положений, отдельные виды обязательств размещены в следующем порядке: арение, поклажа, ссуда и заем, поручение, мена и продажа, наем имуществ, ичный наем, договор товарищества и соединения имуществ; договоры об имуществе о случаю брака; рискованные договоры и обязательства из незаконных действий. акладное право отнесено к вещным. Затем система довершается третьей частью, которой сбиты довольно нестройно так называемые общие положения о личных вещных правах, между прочим об укреплении, изменении и прекращении прав; юда отнесены правила о поручительстве и отчасти о залоге. |
| Vomer dictus quod vi humum eruat, seu ab evomendo terram. De quo Lucretius (1,314): Uncus aratri ferreus, occulto decrescit vomer in arvis. Sumitque per detrimenta fulgorem Aratrum ab arando terram vocatum, quasi araterrium. Buris est curvamentum aratri, dictum quasi βος ορ, quod sit in similitudinem caudae bovis. Dentale est aratri pars prima; in quo vomer inducitur quasi dens. Cultelli a cultura dicti, eo quod ex ipsis putationem veteres in arbore utebantur et vite, priusquam falces essent repertae. Falcis est qua arbores putantur et vites; dicta autem falcis quod his primum milites herbam filicem solebant abscidere. Unde est illud (Mart. 14,34): Pax me certa ducis placidos curvavit in usus: Agriculae nunc sum, militis ante fui. Falcastrum a similitudine falcis vocatum: est autem ferramentum curvum cum manubrio longo, ad densitatem veprium succidendam. Hi et runcones dicti, quibus vepres secantur, a runcando dicti. Serrula est praetenuis lammina ferri dentium mordacitate resecans arbores seu ramos. Rastra quoque aut a radendo terram aut a raritate dentium dicta. Ligones, quod terram levent, quasi levones. Scudicia dicta eo, quod circa codicem terram aperiat; et quamvis eius usus in reliquis operibus habeatur, nomen tamen ex codice retinet. Hanc alii generaliter fossorium vocant, quod foveam faciat, quasi fovessorium. Sarculus. Sunt autem vel simplices vel bicornes. Pastinatum vocant agriculae ferramentum bifurcum quo semina panguntur. Unde etiam repastinari dictae sunt vineae veteres quae refodiuntur. Cylindrus lapis est teretis in modum columnae qui a volubilitate nomen accepit. De quo Vergilius (Georg. 1,178): Area cum primis ingenti aequanda cylindro, Et vertenda manu. Tribula genus vehiculi unde teruntur frumenta, et ob hoc ita vocatum. Pala, quae ventilabrum vulgo dicitur, a ventilandis paleis nominata. Furcillae dictae eo quod his frumenta celluntur, id est moventur. Unde et oscilla dicta ab eo quod cillantur, hoc est moveantur, ora. Nam cillere est movere. Tesserae sunt quibus frumentorum numerus designatur. Trapetum mola olivarum. Prelum trabes quo uva calcata premitur, a premendo vocatum, quasi pressorium. Prelum, quo premitur oleum. Lacus, quo liquatus profluat, quo ab uvis vel olivis torquendo oleum vinumque exigitur. Verennes a vehere, id est exportare, nominatae. Qualos corbes colaque prelorum per quos mustum fluit, a colando dictos. Fisclum quasi fiscolum, a colando oleum dictum, vel quasi fiscella olei. Caput XV. DE INSTRUMENTIS HORTORUM |
| Sunt enim ex numero militum et in porticibus excubant propter regalem custodiam. Excubiae autem diurnae sunt, vigiliae nocturnae. Unde et vigiles. Velites erant apud Romanos genus militiae, a volitando vocati. Lecti enim agilitate iuvenes cum armis suis post terga equitum consedebant, et mox cum ad hostes ventum esset, equis desiliebant, et continuo pedites ipsi, ex alia parte equitibus, per quos advecti fuerant, dimicantibus, hostem perturbabant. Ab his igitur velitibus elephanti quondam Hannibalis retro acti, cum regi iam a suis non possent, fabrili scalpro inter aures adacto necabantur. Castra sunt ubi miles steterit. Dicta autem castra quasi casta, vel quod illic castraretur libido. Nam numquam his intererat mulier. Militia autem a militibus dicta; aut a multis, quasi multitia, quasi negotium multorum; aut a mole rerum, quasi moletia. Legio sex milium armatorum est, ab electo vocata, quasi lecti, id est armis electi. Proprie autem Macedonum phalanx, Gallorum caterva, nostra legio dicitur. Legio habet sexaginta centurias, manipulos triginta, cohortes duodecim, turmas ducentas. Centuria est pars exercitus in centenos milites divisa. Unde et qui his praesunt centuriones dicuntur. Subcenturiati vero sunt, non qui in prima, sed qui in secunda centuria sunt, quasi sub prima centuria: tamen structi etiam ipsi et in speculis positi in bello sunt; ut si prima defecerit, isti, quos sub se diximus, laborantibus primis subveniunt. Unde et ad insidiandum ponitur subcenturiatus, quasi armis dolosis instructus. Manipulus ducentorum est militum. Manipuli autem dicti sunt milites, sive quia bellum primo manu incipiebant, sive quod antequam signa essent, manipulos sibi, id est fasciculos stipulae vel herbae alicuius pro signis faciebant, a quo signo manipulares milites cognominati sunt. De quibus Lucanus (1,296): Convocat armatos extemplo ad signa maniplos. Turma triginta equites sunt. Romani enim equites in una tribu trecenti fuerunt. De singulis enim centuriis decem dabantur et fiebant turma. |
| Pervicax proprie dicitur qui in proposito suo ad victoriam perseverat. Antiqui enim vicam dicebant quam nos victoriam. Credo quod inde dicatur herba vicia, id est victorialis. Pernix a pernitendo tractum est: id est in conatibus perseverando. Alii pernicem velocem intellegunt pedibus. Nam pernicitas pedum est, ut (Virg. Aen. 11,718): Pernicibus ignea plantis: sicut celeritas pinnarum est, ut (Virg. Aen. 3,243): Celerique fuga sub sidera lapsae. Piger, quasi pedibus aeger. Est enim tardus ad incedendum: quod nomen per usum transiit ad animum. Pernox, pervigilans nocte. [Perseverans.] Pertinax, inpudenter tenens, quasi pertinens. Petulans nunc quidem pro audace et inprobo ponitur: olim autem acerbi flagitatores et proprie argentariorum [coactorum] pueri, quod pretia rerum crebrius et asperius exigebant, a petendo petulantes vocati. Procax, proprie idem quod petax. Nam procare est petere; unde et petitores nuptiarum proci dicuntur. Prodigus, sumtuosus atque consumtor, qui omnia porro agit et quasi proicit. Profugus proprie dicitur qui procul a sedibus suis vagatur, quasi porro fugatus. Peregrinus, longe a patria positus, sicut alienigena. Proiectus, quasi longe et procul iactatus; sicut et produxit, quasi porro illum duxit; et provocavit, quasi porro illum vocavit. Proiectus, porro eiectus ac proiactatus, unde et (Virg. Aen. 3,699): Proiectaque saxa; id est porro iactata. Proscriptus, cuius bona palam et aperte scribuntur. Praescriptus ordinem significat, sicut et praescriptiones apud iurisconsultos. Procinctus, expeditus et armatus; unde et «in procinctu», id est cum belli causa arma sumebant. Praecinctus, eo quod ante se ponat aliquid, quo praecingitur. Unde et de Domino dictum est (Iohann. 13,5): «Praecinctus est linteo, et lavit pedes discipulorum suorum.» Praedo est qui populando alienam provinciam invadit: praedo ab abigendo praedas dictus; et praedo qui praedam habet. Praedator, hoc est cui de praeda debetur ahiquid. Plagiator, π το πλαγου, id est oblico, quod non certa via grassatur sed pelliciendo dolis. Piratae sunt praedones maritimi, ab incendio navium transeuntium quas capiebant dicti. Nam πυρ ignis est. Pugillator, qui de manu in manu nummorum aliquid subtrahit. Peculator, pro eo quod sit pecuniae publicae defraudator. Proditor, pro eo quod detegit. Item proditor perditor, ut (Virg. Aen. 1,252): |
| Et in Genesi dixit Abraham ad Loth (13,8): ‹Non sit rixa inter me et te et inter pastores tuos et pastores meos, quia omnes fratres nos sumus.› Et certe Loth non erat frater Abrahae, sed filius fratris eius Aram. Quarto modo affectu fratres dici, qui in duo scinduntur: spiritale et commune. Spiritale, quo omnes Christiani fratres vocamur, ut ( Psalm. 133,1 ): ‹Ecce quam bonum, et quam iucundum habitare fratres in unum.› In commune, cum et omnes homines ex uno patre nati pari inter nos germanitate coniungimur, Scriptura loquente (Isai. 66,5): ‹Dicite his qui oderunt vos: Fratres nostri vos estis.› Germana ita intellegitur ut germanus, eadem genetrice manans. Soror autem, ut frater. Nam soror est ex eodem semine dicta, quod sola cum fratribus in sorte agnationis habeatur. Fratres patrueles dicti, eo quod patres eorum germani fratres inter se fuerunt. Consobrini vero vocati, qui aut ex sorore et fratre, aut ex duabus sororibus sunt nati, quasi consororini. Fratrueles autem materterae filii sunt. Sobrini consobrinorum filii. Tius Graecum est. Patruus frater patris est, quasi pater alius. Unde et moriente patre pupillum prior patruus suscipit, et quasi filium lege tuetur. Avunculus est matris frater, cuius nomen formam diminutivi habere videtur, quia ab avo venire monstratur. Amita est soror patris quasi alia mater. Matertera est soror matris, quasi mater altera. Socer est, qui filiam dedit. Gener est, qui filiam duxit. Gener autem dictus, quod adsciscatur ad augendum genus. Socer autem et socrus, quod generum vel nurum sibi adsocient. Vitricus [est], qui uxorem ex alio viro filium aut filiam habentem duxit. Et dictus vitricus quasi novitricus, quod a matre superducatur novus. Privignus est qui ex alio patre natus est; et privignus dici putatur quasi privigenus, quia prius genitus. Unde et vulgo antenatus. Vocabula a gente haec videntur declinata: genitor, genetrix, agnati, agnatae, cognati, cognatae, progenitores, progenetrices, germani, germanae. Item de praedictis affinitatibus. |
| Unde et Lucifer Graece Φωσφρος appellatur. Caput XI. DE LECTICIS ET SELLIS Lecticae a lectis herbis vocatae. Stratus ab sternendo dictus, quasi storiatus. In his solis antiqui ad dormiendum adcubabant, nondum laneis stramentis repertis. Storia, quod sit terra strata. Cama est brevis et circa terram; Graeci enim χαμα breve dicunt. Cubile est cubandi locus. Grabatum Graecum est. Baianula est lectus qui in itinere baiolatur, a baiolando, id est deportando. Pulvinar lectus divitum est: inde et pulvillus. Spingae sunt in quibus sunt spingatae effigies, quos nos gryphos dicimus. Punicani lecti parvi et humiles primum a Cartagine advecti, et inde nominati. Lecticae, sive plutei lecti. De quo Rutilius Rufus de vita sua (13): «Primum», inquit, «contra consuetudinem imperatorum ipse pro lectis lecticis utebatur». Sponda autem exterior pars lecti, pluteus interior. Geniales lecti proprie sunt qui sternuntur puellis nubentibus; dicti autem a generandis liberis. Cunabula sunt lectuli in quibus infantes iacere consuerunt, dicta quod partui adhibeantur, quasi cynabula; nam κυεν est Graece eniti. Feretrum dicitur eo quod in eo mortui deferantur; et est Graecum nomen; nam φρετρον dicitur π το φρειν, id est a ferendo. Nam Latine capulus dicitur, quod super capita hominum feratur. Sic Plautus ait (Mil. 628): «capularis senex», id est vicinus capulo. Scamna sunt quae lectis altioribus adponuntur; dicta autem ab scandendo [id est ascendendo]. Hinc et scabilli, qui lectis parvis vel sellis ob ascensum adponuntur. Scabillum autem et subpedaneum dicitur; nam quod dicunt Graeci ποπδιον, dixerunt Latini scabillum, et alii [dixerunt] suppedaneum, quod sub pedibus sit. Scansilia gradus sunt ubi honorati in sedibus sedent. Sedes dictae quoniam apud veteres Romanos non erat usus adcumbendi; unde et considere dicebantur. Postea, ut ait Varro de Vita populi Romani, viri discumbere coeperunt, mulieres sedere, quia turpis visus est in muliere adcubitus. Sedis singulari numero proprie regni est, qui Graece θρνος dicitur. Item thronum Graeci dicunt; nos solium. Subsellia vero ceterorum, cathedrae doctorum. Solium, in quo reges sedent propter tutelam corporis sui, secundum quosdam a soliditate dictum, quasi solidum; secundum alios per antistichon, quasi sodium, a sedendo. Unde et sella quasi sedda dicta est, et subsellia quasi subseddia. Sella curulis erat in quibus magistrati sedentes iura reddebant. Dictae autem curules, quia apud veteres praetores et consules propter itineris longinquitatem curru forum provehebantur; sellae autem, quae post eos vehebantur, quibus sedentes dicere iura solebant, a curru curules sellae sunt nominatae. Tripodes scamelli sunt, habentes tres pedes. Sed et candelabra tripoda sunt, quia similiter tres habent pedes. Caput XII. DE VEHICULIS |
| Cespites frutices sunt, quasi cuspides, vel quasi circa pedes. Frondes, quod ferant virgultas vel umbras; sunt autem causa umbrarum. Oculi nodi sunt ex quibus frondes exeunt. Radix appellatur quod quasi radiis quibusdam fixa terris in profunda dimergitur. Nam physici dicunt parem esse altitudinem radicum et arborum. Alii radicem a similitudine radiorum dictam putant, vel quia, si eradatur, non repullulat. Truncus est statura arboris insistens radici. Corticem veteres corucem vocabant: dictus autem cortex quod corio lignum tegat. Liber est corticis pars interior, dictus a liberato cortice, id est ablato: est enim medium quiddam inter lignum et corticem. Rami sunt qui de trunco manant, sicut a ramusculis cetera. Surculi a praecisione serrae nuncupati. Virgultum est quod de radice pullulat; ramus, qui de ipso robore arboris; virga, quae de ramis. Proprie autem virgultum appellatur quod ad radicem arboris nascitur et quasi inutile ab agricolis amputatur. Et hinc dictum virgultum, quia ex virga tollitur. Virga [autem a vi] vel a virtute dicitur, quod vim in se multam habeat, vel a viriditate, vel quia pacis indicium est, quod vim regat. Unde hanc utuntur magi ad placandos inter se serpentes, et idcirco in ea hos sustinent inligatos. Hanc etiam philosophi ac reges et magistri et nuntii et legati utuntur. Flagella dicuntur, ut praediximus (v, 8), summae arborum partes, ab eo quod crebros ventorum sustinent flatus. Cymas vocatas quasi comas. Folia Graece φλλα dicuntur: inde est ad nos hoc nomen per derivationem translatum. Flores nominati quod cito defluant de arboribus, quasi fluores, quod cito solvantur. In his duplex gratia: coloris et odoris. Austro enim flores solvuntur, Zephyro fiunt. Germen dicimus surculum praegnantem, a gerendo; unde et germinatio. Fructus nomen accepit a frumine, id est eminente gutturis parte qua vescimur. Inde et fruges. Fructus autem proprie dicuntur agrorum et arborum, quibus utique utimur; in animalibus vero abusive et translative vocari fructum. |
| Pyrenaeus et ipse a crebris fulminum ignibus nuncupatus; Graece enim ignis πρ vocatur. Iste est qui inter Galliam atque Hispaniam quasi de industria munimentum interiacet. Solurius a singularitate dicitur, quod omnibus Hispaniae montibus solus altior videatur [sive quod oriente sole ante radius eius quam ipse cernatur]. Calpes mons in ultimis finibus Oceani, qui dirimit Europam ab Africa, quem Athlantis finem esse dicunt. De quo Lucanus (1,555): Hesperiam Calpem, summumque implevit Athlantem. Athlans frater Promethei fuit et rex Africae, a quo astrologiae artem prius dicunt excogitatam; ideoque dictus est sustinuisse caelum. Ob eruditionem igitur disciplinae et scientiam caeli nomen eius in montem Africae derivatum est, qui nunc Athlans cognominatur: qui propter altitudinem suam quasi caeli machinam atque astra sustentare videtur. Alpes autem proprie montes Galliae sunt. De quibus Vergilius (Georg. 3,474): Aerias Alpes; et dicendo aerias verbum expressit a verbo. Nam Gallorum lingua ‹alpes› montes alti vocantur. Haec sunt enim quae Italiae murorum exhibent vicem. Colles sunt praeminentiora iuga montium, quasi colla. Iuga autem montium ex eo appellata sunt quod propinquitate sui iungantur. Tumulus est mons brevis, quasi tumens tellus. Item tumulus terra congesta, ubi nulla memoria est. Valles sunt humilia loca, quasi vulsa. Hinc et convalles depressa loca terrarum inter montes. Campus est terrarum planities. Dictus autem campus quod brevis sit pedibus, nec erectus, ut montes, sed patens et spatio suo porrectus et iacens; unde et Graece πεδον dicitur. Sumpsit autem nomen ex Graeca etymologia; χαμα enim Graeci breve dicunt. Solum est omne quod sustinet, a soliditate dictum scilicet. Unde et de mari Vergilius ait (Aen. 5,199): Subtrahiturque solum. Saltus sunt vasta et silvestria loca, ubi arbores exiliunt in altum. Fauces sunt aditus angustorum locorum inter arduos montes, loca angusta et brevia, dicta a faucium similitudine, quasi foces. Confrages loca in qua undique venti currunt ac sese frangunt. |
| Nam galeros coreum dicitur. Cassidam autem a Tuscis nominatam: illi enim galeam cassim nominant, credo a capite. Apex est quod in summa galea eminet, quo figitur crista; quam Graeci κνον vocant. Nam conus est curvatura quae in galea prominet, super quam cristae sunt. Caput XV. DE FORO Forus est exercendarum litium locus, a fando dictus [sive a Foroneo rege, qui primus Graecis leges dedit]. Qui locus et Prorostra vocatur ab eo quod ex bello Punico captis navibus Carthaginensium rostra ablata sunt, et in foro Romano praefixa, ut esset huius insigne victoriae. Constat autem forus causa, lege et iudice. Causa vocata a casu quo evenit. Est enim materia et origo negotii, necdum discussionis examine patefacta; quae dum praeponitur causa est, dum discutitur iudicium est, dum finitur, iustitia. Vocatum autem iudicium quasi iurisdictio, et iustitia quasi iuris status. Iudicium autem prius inquisitio vocabatur; unde et actores iudiciorum et praepositos quaestores vel quaesitores vocamus. Negotium multa significat: modo actum rei alicuius, cui contrarium est otium; modo actionem causae, quod est iurgium litis. Et dictum negotium quasi nec otium, id est sine otio. Negotium autem in causis, negotiatio in commerciis dicitur, ubi aliquid datur ut maiora lucrentur. Iurgium dictum quasi iuris garrium, eo quod hi qui causam dicunt iure disceptent. Lis a contentione limitis prius nomen sumpsit. De qua Vergilius (Aen. 12,898): Limes erat positus, litem ut discerneret agri. Causa aut argumento aut probatione constat. Argumentum numquam testibus, numquam tabulis dat probationem, sed sola investigatione invenit veritatem; unde et dictum argumentum, id est argutum inventum. Probatio autem testibus et fide tabularum constat. In omne autem iudicium sex personae quaeruntur: iudex, accusator, reus et tres testes. Iudex dictus quasi ius dicens populo, sive quod iure disceptet. Iure autem disceptare est iuste iudicare: non est autem iudex si non est in eo iustitia. Accusator vocatus quasi adcausator, quia ad causam vocat eum quem appellat. |
| 55 . Sequimur te, domine lesü sed ut sequamur accerse, quia sine te nullus ascendet. Tu enim uia es, ueritas uita possibilitas fides praemium. Suscipe tuos 1232 quasi uia, confirma quasi ueritas, uiuifica quasi uita. Pande illud tuum bonum, quod uidere desiderabat Dauid inhabitans in domo domini, ideoque dicebat: Quis ostendet nobis bona?et alibï Credo uidere bona domini in terra uiuentium. Ibi enim sunt bona, ubi uita perpetua est, uita sine crimine. Alibi quoque dicit: Replebimur in bonis domus tuae. Quod ideo frequentauit, ut scires hinc bonum illud philosophos transtulisse, quod summum adserunt. Pande ergo illud uere bonum tuum, illud diuinum, in quo et uiuimus et sumus et mouemur. Mouemur quasi in uia, sumus quasi in ueritate, uiuimus quasi in uita aeterna. Demonstra nobis illud quod est bonum, simile sui, semper indissoluble atque inmutabile, in quo simus aeterni in agnitione omnis boni, sicut uas electionis tuae Paulus testificatus est dicens: Forsitan enim ideo discessit ad horam ut aeternum illum reciperes. Aeternum ergo ministrum dei dixit scribens ad Philemonem, cuius fidem in agnitione omnis boni, quod in sanctis est, in Christum Iesum euidentiorem fieri postulabat. In quo bono est requies pura, lux inmortalis, gratia perpetua, hereditas animarum pia et secura tranquillitas, non morti subiecta, sed erepta de morte, ubi nullae lacrimae, nullus est fletus, — unde enim illic fletus, ubi nullus est lapsus? — ubi sancti tui erroribus et sollicitudinibus, insipientia atque ignorantia, timore ac metu, cupiditatibus atque omnibus corporeis conluuionibus et passionibus absoluti, ubi regio uiuentium, et ut adsertioni huic adiungamus auctoritatem, de quo bono propheta dicit: Conuertere, anima mea, in requiem tuam, quia dominus benefecit mihi, quoniam eripuit animam meam de morte, oculos meos a lacrimis, pedes meos a lapsu. Placebo domino in regione uiuorum. Placebo dixit, non placeo, hoc est de tempore sibi blanditur futuro. Contraria sunt autem praesentibus futura et temporalibus aeterna. Et ideo quoniam ibi uiuorum regio, hie utique mortuorum. |
|
|
